Czas na przyspieszenie rozwoju suwerennych usług chmurowych i AI w Europie

W dobie rosnących zależności procesów biznesowych i w administracji od technologii i cyfryzacji, kluczowe staje się pytanie: kto kontroluje dane i infrastrukturę cyfrową?

Odpowiedź na to pytanie ma ogromne znaczenie nie tylko dla przedsiębiorstw, ale także dla państw i całych społeczeństw. W marcu 2025 roku, podczas Forum Gospodarczego TIME oraz towarzyszącego mu Data Spaces Symposium, eksperci z różnych sektorów - biznesu, nauki i administracji - dyskutowali nad przyszłością cyfrowej gospodarki.

ZOBACZ: PKP Intercity kupi pociągi jadące 300 km/h. Torów nie ma

Ich wnioski są jednoznaczne: Europa, w tym Polska, musi postawić na rozwój oprogramowania open-source, wykorzystać standaryzację usług chmurowych w ramach inicjatywy Gaia-X oraz aktywnie przeciwdziałać monopolom technologicznych gigantów, takich jak Google, Amazon czy Microsoft, aby chronić suwerenność danych i wspierać konkurencyjność.

Oprogramowanie open-source jako fundament cyfrowej suwerenności

Oprogramowanie open-source, czyli takie, którego kod źródłowy jest publicznie dostępny i może być modyfikowany przez społeczność np. w licencji Apache 2.0, od lat zyskuje na znaczeniu. Podczas paneli Forum Gospodarczego TIME podkreślano, że model ten nie tylko obniża koszty wdrożeń technologicznych, ale także zwiększa przejrzystość i bezpieczeństwo systemów IT państwa.

W przeciwieństwie do zamkniętego oprogramowania oferowanego przez wielkie korporacje, open-source daje użytkownikom kontrolę nad tym, jak działają ich systemy, eliminując ryzyko tzw. vendor lock-in - czyli uzależnienia od jednego dostawcy.

ZOBACZ: USA już mają tajemniczą ukraińską broń. Wielki przełom

Uczestnicy dyskusji zwracali uwagę na przykłady sukcesów open-source, takie jak systemu operacyjnego Linux, który wykorzystywany jest w wielu serwerach na świecie, czy platformę Kubernetes, będącą standardem w zarządzaniu aplikacjami w chmurze.

W Polsce rozwój oprogramowania open-source mógłby przyspieszyć cyfryzację małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), które często nie mają budżetów na drogie licencje komercyjne i zamknięte rozwiązania.

Co więcej, otwarte oprogramowanie sprzyja innowacjom - każdy może je dostosować do swoich potrzeb, co otwiera drzwi do tworzenia nowych rozwiązań.

Jednak rozwój open-source wymaga wsparcia. Eksperci na Forum wskazywali na konieczność powołania funduszu ds. suwerenności technologicznej inwestującego w open-source na wzór niemieckiego Sovereign Tech Fund oraz większych inwestycji w tworzenie społeczności deweloperskich oraz finansowanie projektów open-source przez polski rząd i unijne instytucje.

ZOBACZ: Chiny testują na niebie latający "trójkąt". Niepokój w USA

Open-source powinien być również rozwijany w ramach strategii cyfryzacji do roku 2035, a polskie Ministerstwo Cyfryzacji powinno powołać OSPO (Open Source Program Offices). Bez tego Europa może pozostać w tyle za Stanami Zjednoczonymi i Chinami, gdzie zarówno sektor prywatny, jak i publiczny aktywnie wspierają rozwój technologii.

Gaia-X: Standaryzacja usług chmurowych jako odpowiedź na monopol Big Tech

Jednym z kluczowych tematów 17. edycji Forum Gospodarczego TIME oraz 3. edycji Data Spaces Symposium była europejska inicjatywa Gaia-X, która ma na celu stworzenie bezpiecznej, interoperacyjnej i suwerennej infrastruktury chmurowej.

Gaia-X to odpowiedź na dominację amerykańskich i chińskich gigantów technologicznych, takich jak Amazon Web Services (AWS), Microsoft Azure czy Google Cloud, które kontrolują większość rynku usług chmurowych w Europie. Firmy te, podlegając prawu swoich krajów (np. amerykańskiemu Cloud Act), budzą obawy o bezpieczeństwo danych europejskich użytkowników - zarówno firm, jak i obywateli. Nasze dane mogą być bowiem z łatwością dostępne dla amerykańskich służb.

Gaia-X proponuje federacyjny model chmury, w którym dane są przechowywane i przetwarzane w suwerennych ekosystemach tylko na terytorium Europy, a ich właściciele mają pełną kontrolę nad tym, kto i w jaki sposób z nich korzysta. Standaryzacja usług chmurowych w ramach tej inicjatywy ma zapewnić interoperacyjność, czyli możliwość łatwego przenoszenia danych i aplikacji między różnymi dostawcami.

ZOBACZ: Samsung próbuje czegoś nowego. To nie będzie klasyczny i nudny smartfon

Paneliści wskazywali na konieczność określenia wyższych wymogów cyberbezpieczeństwa (tzw. EUCS) dla usług chmurowych w kluczowych sektorach takich jak zdrowie, energetyka czy przemysł, by dane nie trafiły do big techów, a napędzały europejską gospodarkę.

Sposobem na to będzie nadchodzący Cloud and AI Development Act oraz implementacja Data Act. Ten drugi akt wchodzi w życie już 12 września 2025 roku i pozwoli on na standaryzację usług chmurowych.

Podczas Forum podkreślano, że Polska ma szansę odegrać wiodącą rolę w rozwoju sektorowych przestrzeni danych w regionie CEE, szczególnie w energetyce i przemyśle. Przykładem jest projekt Energy Poland - X, który ma umożliwić współdzielenie danych między operatorami energetycznymi, producentami energii odnawialnej i społecznościami energetycznymi.

Tego typu inicjatywy mogą nie tylko zwiększyć efektywność sektora, ale także przyczynić się do realizacji celów Zielonego Ładu.

Monopol Big Tech: zagrożenie dla konkurencji i suwerenności

Dominacja big tech na rynku technologicznym była jednym z najczęściej poruszanych tematów podczas obu wydarzeń z uwagi na szereg decyzji podjętych przez Prezydenta Trumpa jak i same firmy. Firmy takie jak Google, Amazon, Facebook, Apple i Microsoft (tzw. GAFAM) kontrolują ogromne ilości danych, co daje im przewagę nie tylko nad konkurentami, ale także nad rządami.

Ich monopolistyczne praktyki - od ograniczania dostępu do danych po narzucanie własnych standardów - utrudniają rozwój mniejszych firm i innowacyjność na rynku co regularnie wskazywali sygnaliście, jak również urzędy ds. konkurencji. Wobec szeregu firm wszczęto też postępowania w Stanach Zjednoczonych.

Uczestnicy DSS zwracali uwagę na to, że zależność od poza europejskich dostawców chmurowych niesie ryzyko przejęcia danych przez zagraniczne podmioty. W przypadku firm amerykańskich problemem jest Cloud Act, który pozwala rządowi USA żądać dostępu do danych przechowywanych przez te korporacje, niezależnie od tego, gdzie się one fizycznie znajdują.

ZOBACZ: Komputer kwantowy rozwiązał problem w kilka minut zamiast w milion lat!

Z kolei chińskie firmy, takie jak np. Alibaba mogą być ściśle powiązane z rządem w Pekinie, co rodzi obawy o szpiegostwo przemysłowe i polityczne. Europa może dopuścić podmioty z USA czy Chin jednak na z góry ustalonych zasadach.

W kontekście polskim problem ten jest szczególnie istotny. Szacuje się, że wartość gospodarki opartej na danych wynosi w Polsce obecnie 19 mld euro, z prognozowanym wzrostem do 24 mld euro w 2025 roku. Jednak bez zdecydowanych działań, takich jak rozwój Gaia-X czy wsparcie dla open-source, większość tych korzyści może trafić do zagranicznych gigantów, a nie do lokalnych przedsiębiorstw.

Przestrzenie danych: przyszłość cyfrowej gospodarki

Data Spaces Symposium, które razem z Forum Gospodarczemu TIME tworzyło ICT Week, skupiło się na realizacji tzw., przestrzeni danych (ang. Data Spaces) jako fundamencie nowoczesnej gospodarki. Przestrzenie danych to bezpieczne, standaryzowane środowiska wymiany informacji między różnymi podmiotami - od firm po administrację publiczną.

W Europie takie podejście promuje m.in. International Data Spaces Association (IDSA), która definiuje standardy bezpieczeństwa i interoperacyjności. To również jedne z tegorocznych współorganizatorów DSS.

W Polsce kluczowe sektory, takie jak energetyka, transport, zdrowie czy przemysł wytwórczy, mogłyby znacząco zyskać na wdrożeniu przestrzeni danych. Na przykład w energetyce współdzielenie danych może poprawić zarządzanie sieciami inteligentnymi (smart grids) i zwiększyć integrację odnawialnych źródeł energii.

ZOBACZ: Elon Musk leci na Marsa. Podał termin lotu rakiety Starship

W transporcie przestrzeń danych mobilności mogłaby wspierać rozwój multimodalnych usług (MaaS), takich jak aplikacje integrujące różne środki transportu. Eksperci podkreślali, że sukces przestrzeni danych zależy od współpracy między sektorem publicznym a prywatnym.

W tym kontekście Polska ma szansę wykorzystać fundusze unijne, np. z Krajowego Planu Odbudowy czy programu Cyfrowa Europa, aby sfinansować pilotażowe projekty i infrastrukturę cyfrową.

Rekomendacje dla Polski i Europy

Wnioski z Forum Gospodarczego TIME i Data Spaces Symposium są jasne: Europa musi działać szybko i zdecydowanie, aby odzyskać kontrolę nad swoją cyfrową przyszłością. Dla Polski kluczowe rekomendacje obejmują:

• Inwestycje w open-source: Rząd i sektor prywatny powinny wspierać rozwój oprogramowania otwartego, zarówno poprzez finansowanie, jak i tworzenie zachęt dla firm i programistów.
• Rozwój Gaia-X: Polska powinna aktywnie uczestniczyć w budowie europejskiej infrastruktury chmurowej, promując lokalne huby i sektorowe przestrzenie danych.
• Ochrona danych: Należy wprowadzić regulacje i mechanizmy chroniące dane przed przejęciem przez zagraniczne podmioty, jednocześnie promując transparentne modele biznesowe. Powinny powstać inicjatywy zbudowane na wzór AISweden, które wspierają tworzenie lokalnych modeli AI oraz przyspieszają wykorzystanie sztucznej inteligencji w gospodarce.

ICT Week, w tym Forum Gospodarcze TIME organizowane było przez Krajową Izbę Gospodarczą Elektroniki i Telekomunikacji współpracy z fundacją Digital Poland, Polską Izbą Komunikacji Elektronicznej oraz Polską Izbą Informatyki i Telekomunikacji.