Nie wszyscy o nim słyszeli, a to jeden z największych polskich skarbów
W XVI wieku Europa była targana wojnami religijnymi, a ich uczestnicy padali ofiarą prześladowań i oskarżeń o herezję. W tym czasie na ziemiach Rzeczypospolitej od dawna współistniały różne grupy wyznaniowe. Podpisana w 1573 r. Konfederacja Warszawska uważana jest za początek gwarantowanej prawnie tolerancji religijnej wszystkich wyznań.
Rzeczpospolita była jednym z nielicznych państw, które nie karały za wyznawanie religii uznawanych za "gorsze". Symbolem tolerancji stała się Konfederacja Warszawska, przyjęta w 1573 roku. Był to dokument przełomowy, który oficjalnie zagwarantował wolność religijną w Polsce, stając się jednym z pierwszych takich aktów w Europie. Akt gwarantował wieczny pokój między wszystkimi wyznaniami, zapewniał innowiercom równouprawnienie z katolikami i opiekę państwa.
Bezkrólewie, zgoda sandomierska i akt konfede racji
Ustrój demokracji szlacheckiej, który obowiązywał w Polsce od XVI do XVIII wieku, został ugruntowany w czasie pierwszych dwóch bezkrólewi. Po śmierci Zygmunta II Augusta w 1572 roku, Rzeczpospolita znalazła się w trudnej sytuacji - król nie pozostawił następcy ani wskazówek dotyczących wyboru nowego władcy. Narastające konflikty między szlachtą a magnaterią groziły destabilizacją państwa.
Aby zapobiec chaosowi, szlachta zawiązała konfederację kapturową, czyli związki szlachty, które dbały o porządek i bezpieczeństwo publiczne. Władza sądownicza przeszła w ręce sądów kapturowych, a na czas interregnum funkcję interrexa (międzykróla) objął prymas Jakub Uchański. 1 maja 1573 roku nowym królem Rzeczypospolitej został wybrany Henryk Walezy, brat króla Francji Karola IX.
ZOBACZ: Pierwszy w pełni polski lek przeciwbólowy. "To kamień milowy"
Jeszcze przed elekcją, w 1570 roku, przedstawiciele wyznań protestanckich - kalwini, luteranie i bracia czescy - podpisali zgodę sandomierską, która jednoczyła ich w walce przeciwko kontrreformacji. Co istotne, nie zaproszono do niej arian, jednak sama zgoda sandomierska stała się wstępem do późniejszej Konfederacji Warszawskiej i ukształtowania prawnie zagwarantowanej tolerancji religijnej.
Konfederacja Warszawska. Symbol tolerancji religijnej
W latach 1572-1573 odbył się sejm, na którym podpisano Konfederację Warszawską - dokument gwarantujący pokój religijny pomiędzy wyznawcami różnych wiar. Jak podaje opracowanie zbiorowe pod redakcją Janusza T. Maciuszki (1984 r.) pt. Konfederacja Warszawska 1573 roku, akt ten został potwierdzony przez Stefana Batorego i wprowadzony do konstytucji sejmowych jako obowiązujące prawo.
Chociaż konfederacja nie naruszyła dominującej pozycji Kościoła katolickiego, to wolność religijna została zagwarantowana szlachcie, a w praktyce również mieszczanom. Był to przełomowy dokument w skali Europy, uznawany za początek prawnie zagwarantowanej tolerancji religijnej.
Światowe uznanie dla Konfederacji Warszawskiej
Znaczenie Konfederacji Warszawskiej wykracza poza historię Polski. MSZ w 2003 roku poinformowało, że dokument został wpisany na listę UNESCO "Pamięć Świata" - międzynarodowy projekt mający na celu ochronę dokumentów o szczególnym znaczeniu cywilizacyjnym i historycznym.
ZOBACZ: O tej godzinie lepiej nie podejmuj trudnych decyzji w pracy. Ustalenia naukowców
Choć nie wszyscy o niej słyszeli, Konfederacja Warszawska pozostaje jednym z największych polskich wkładów w rozwój idei wolności religijnej i praw człowieka, na długo przed tym, jak stało się to normą w Europie.
Czytaj więcej