Uprawa współrzędna warzyw – na czym polega i dlaczego warto ją stosować?

Dla każdego, kto chce prowadzić przydomowy warzywniak, najważniejsze jest to, aby poznać oddziaływanie warzyw i ziół między sobą i odpowiednio zastosować te zależności w swojej uprawie. Jest to najstarsza metoda ochrony płodów rolnych zarówno przed szkodnikami jak i patogenami chorobowymi.

Uprawa współrzędna warzyw na działce, zwłaszcza przydomowej, pozwala ograniczyć stosowanie środków chemicznych w ochronie upraw przed chorobami grzybowymi i wszelkimi szkodnikami, a nawet przed gryzoniami.

Na czym polega uprawa współrzędna warzyw?

W pewnym uproszczeniu można przyjąć, że uprawa współrzędna roślin polega na sadzeniu pojedynczych roślin, pomiędzy dużymi skupiskami innych gatunków. Szkodniki wyszukują roślin żywicielskich po zapachu, a w dużych skupiskach trudniej im odnaleźć te właściwe.

Za przykład niech posłuży nam uprawa kapusty. Przy dużej, jednogatunkowej uprawie motyl bielinka kapustnika bez problemu odnajdzie roślinę żywicielską, którą jest właśnie... kapusta. Uprawa współrzędna polega na posadzeniu pomiędzy te warzywa np. kilka krzaków pomidorów, szałwii oraz dosianiu kopru.

Wówczas dojdzie do wymieszania się różnych zapachów, przez co samica motyla bielinka kapustnika będzie miała problem z odnalezieniem kapusty w celu złożenia na niej jaj. Podobne zależności zachodzą w uprawie wielu innych warzyw.

Uprawa współrzędna warzyw a płodozmian

Współrzędna uprawa i płodozmian są ściśle związane ze zrównoważoną i efektywną praktyką rolniczą. Jej celem jest osiągnięcie zdrowych plonów oraz, (a może przede wszystkim) ochrona środowiska naturalnego.

Płodozmian to planowe zmienianie rodzajów roślin uprawianych na danym polu w różnych sezonach. Jego celem jest również poprawa jakości gleby, zapobieganie występowania szkodników i chorób jak i zwiększenie plonów. Kolejnym celem takiej zmiany jest niedopuszczanie do rozwoju różnych organizmów chorobotwórczych czy szkodników – nie powinno się uprawiać tych samych roślin w jednym miejscu przez kilka sezonów.

Przy płodozmianie unikamy upraw roślin spokrewnionych rok po roku, to samo dotyczy ich sąsiedztwa. W uprawach współrzędnych musimy zwrócić uwagę na to, jakie rodziny roślin rosną obok siebie.

Jak widzisz, prawidłowa, a jednocześnie bezpieczna z punktu widzenia roślin uprawa, to ogromne wyzwanie. Warto nieco ułatwić sobie cały proces i założyć schemat uprawy współrzędnej, a następnie według niego sadzić i wysiewać różne warzywa, zioła czy kwiaty.

Rozpisując uprawę, musisz pamiętać o tym, aby po roślinach, które mają duże wymagania żywieniowe, sadzić te o mniejszych wymaganiach. Ponadto należy naprzemiennie uprawiać rośliny o głębokim systemie korzeniowym z tymi, które ukorzeniają się płytko. Pozwoli to wykorzystać niemal wszystkie składniki pokarmowe z każdej warstwy gleby.

Jakie są korzyści współrzędnej uprawy warzyw?

Ogromne znaczenie w uprawie współrzędnej roślin ma ich wzajemny wpływ na siebie. Zależności te to nie tylko ochrona roślin, ale i lepszy wzrost czy lepszy stan zdrowia.

Oprócz tego możemy wyróżnić jeszcze kilka innych korzyści z takiego systemu uprawy:

• Zwiększasz ilość miejsc do rozwoju owadów pożytecznych, które będą Twoim wsparciem w walce ze szkodnikami.
• Efektywniej wykorzystasz powierzchnię ogródka. 
• Zapewnisz sobie większe plony.
• Zapobiegniesz erozji gleby oraz silnemu zbiciu czy wypłukiwaniu składników pokarmowych w głębsze warstwy gruntu.
• Będziesz zapobiegać jednostronnemu wyjałowieniu gleby, co często zdarza się w uprawie monokulturowej.
• Ograniczanie zjawiska zmęczenia gleby, polegające na nie tylko na jej wyjałowieniu, ale również na zwiększonej ilości szkodników, a także grzybów i bakterii chorobotwórczych.
• Ograniczenie stosowania chemii w ogródku.

Najważniejsze zasady uprawy współrzędnej warzyw

Tak jak wcześniej wspominaliśmy, najważniejsze w uprawie współrzędnej jest poznanie zależności między roślinami. Jeżeli będziesz wiedzieć, co można sadzić czy siać, obok czego, Twój ogród będzie zdrowszy, piękniejszy i wolny od chemii.

Najbardziej uniwersalnym gatunkiem jest czosnek, a uprawa współrzędna wielu roślin wykorzystuje jego silny zapach do odstraszania wielu szkodników. Jeżeli posadzisz go pomiędzy truskawki ochronisz je przed występowaniem roztoczy truskawkowca i chorobami o podłożu grzybiczym, na czele z szarą pleśnią.

Czy wiesz, że czosnek ma właściwości antybakteryjne i przeciwgrzybiczne? Z jego pomocą ograniczysz ilość stosowanych oprysków chemicznych. Jego zapachu nie lubi też pospolity szkodnik porzeczki czarnej, wielkopąkowiec porzeczkowy, dlatego warto zasadzić czosnek obok tych roślin.

Podobne, lecz nieco słabsze działanie ma cebula, którą możesz zastosować jako roślinę towarzyszącą w uprawie marchwi. Uprawa współrzędna działa często w obie strony. Cebula odstraszy szkodniki marchwi takie jak połyśnicę marchwiankę i mszyce, natomiast aromat marchewki zniechęci do oblotu śmietki cebulanki czy wciornastków.

Dobrze współgra też uprawa współrzędna poru i marchwi. Oprócz wzajemnej ochrony przed szkodnikami, olejki eteryczne marchwi stymulują wzrost pora. Wspaniale w uprawie ogórków, grochu i cebuli sprawdza się koper ogrodowy, który nie tylko przyspiesza kiełkowanie tych warzyw, ale daje też ażurowe schronienie przed słońcem. Dobrym sposobem na nornice jest wysiew gorczycy białej wokół warzyw, które szkodniki te lubią podgryzać np. marchwi czy buraków ćwikłowych.

Uprawę współrzędną możesz stosować tak samo w przypadku ziół. Dowiedz się jakie zioła mogą ze sobą rosnąć i przygotuj swoją autorską mieszankę, np. taką, która opiera się na szałwii lekarskiej i tymianku.

Innymi rozwiązaniami może być zastosowanie takich roślin, jak:

• aksamitka, ograniczająca nicienie w ogródku,
• bazylia, chroniąca przed gryzoniami,
• mięta pieprzowa, która odstraszy mrówki, mszyce czy bielinka
  kapustnika.

Ponadto zioła poprawiają smak warzyw, dlatego przy ziemniakach wysiewamy kminek, a przy sałacie głowiastej cząber ogrodowy.

Jak zacząć współrzędną uprawę warzyw w ogrodzie?

Współrzędne sadzenie warzyw to nic innego jak sadzenie dwóch lub trzech warzyw w jednym rzędzie, zwłaszcza w niewielkich ogródkach przydomowych, gdzie powierzchnia działki jest ograniczona. W ten sposób uprawia się nie tylko warzywa czy zioła, ale i rośliny ozdobne, a także truskawki i poziomki ogrodowe. Wystarczy jedynie poznać właściwości tych roślin, a uprawy współrzędne warzyw nie będą sprawiać problemów.

Podczas planowania uprawy współrzędnej roślin pamiętaj, że rośliny muszą mieć odpowiednią przestrzeń do rozwoju. Ich liście nie mogą mocno zachodzić na siebie. Ponadto odmiany, które mają dużą siłę rozwoju bądź długi okres wegetacji należy planować w centralnej części ogrodu. Przy nich umieść rośliny niskie z krótkim okresem rozwoju. W ten sposób maksymalnie wykorzystasz powierzchnię, jaką masz do zadysponowania. Z kolei na obrzeżach warto przewidzieć gatunki, które będą wymagały od Ciebie wielu zabiegów pielęgnacyjnych.

Skutki złego doboru sąsiedztwa warzyw

Oprócz pozytywnego oddziaływania na siebie rośliny mogą mieć na siebie negatywny wpływ. Poza zwykłą konkurencją o pokarm są w stanie ograniczać wzrost innych gatunków, a nawet wydzielać trujące związki chemiczne, doprowadzając do zamierania. Wówczas mamy do czynienia z niekorzystnym sąsiedztwem warzyw.

Najlepszym tego przykładem będzie pospolity chwast bylica piołun. W uprawie porzeczki czarnej chroni ją przed chorobą grzybową – rdzą wejmutkowo-porzeczkową. Natomiast jej lotne związki hamują kiełkowanie nasion kopru, kminku czy anyżu i są wręcz zabójcze dla lubczyku. Zjawisko to w świecie roślin nazywa się allelopatią. Niektóre kombinacje warzyw mogą zwiększać ryzyko wystąpienia chorób czy szkodników. Infekcja łatwo rozprzestrzenia się po rosnących blisko siebie roślinach żywicielskich.

Co więcej, niektóre warzywa wymagają szczególnego rodzaju gleby. W przeciwnym wypadku mogą same wpływać na jej pH i skład wokół siebie. Jeżeli posadzimy obok roślinę, która ma inne wymagania, to nie będzie ona rozwijała się prawidłowo.

Właściwy dobór sąsiedztwa roślin w uprawie współrzędnej ma zasadnicze znaczenie i od niego zależy czy będziesz się cieszyć wspaniałymi plonami. Z całą pewnością nie jest to łatwe zadanie, zwłaszcza dla początkującego ogrodnika, ale jeżeli w porę poznasz tajniki uprawy współrzędnej roślin i właściwie je zastosujesz, uzyskasz naturalny, piękny, zdrowy i pełen warzyw ogród, który z pewnością wynagrodzi poniesiony czas i trud!