Szczepienie drzew owocowych – techniki, terminy, zasady

Na czym polega szczepienie drzew owocowych?

Choć szczepienie zwykle kojarzy nam się z podawaniem specjalnych preparatów, które mają zapewnić odporność przeciwko patogenom, np. chorobom w przypadku ludzi czy zwierząt, nieco inaczej przebiega szczepienie drzew owocowych. Sposoby przeprowadzania tego zabiegu różnią się, jednak zasadniczy cel nie ulega zmianie. Jest nim wzmocnienie rośliny i zapewnienie jej optymalnych warunków do wzrostu.

Szczepienie drzew owocowych to proces łączenia dwóch różnych roślin w celu uzyskania jednego drzewa łączącego w sobie ich najważniejsze zalety. Jedna roślina, nazywana podkładką, stanowi podstawę dla drugiej rośliny, określanej mianem zrazu. W roli podkładki sprawdzają się gatunki wyróżniające się wysoką odpornością na warunki zewnętrzne, w tym również dzikie drzewa, które świetnie radzą sobie z czynnikami atmosferycznymi czy chorobami. Jako zrazy wybiera się natomiast odmiany szlachetne cechujące się dorodnymi i smacznymi owocami.

ZOBACZ: Brunatna zgnilizna drzew pestkowych – ochrona, zwalczanie

Szczepienie jest powszechnie stosowane w celu rozmnażania i wykształcania nowych odmian drzew owocowych. Pozwala uzyskać pożądane cechy i zwiększyć potencjał uprawy: z jednej strony można zyskać odporność na choroby, z drugiej duże zbiory owoców wysokiej jakości. Dużą popularnością cieszy się zwłaszcza szczepienie drzew jabłoni, jednak nic nie stoi na przeszkodzie, aby szczepić inne rośliny. W zależności od potrzeb możesz wykonać szczepienie drzew pestkowych czy grusz.

Cel szczepienia drzew owocowych

Szczepienie drzew owocowych pozwala na realizację wielu celów, które przyczyniają się do poprawy wydajności, jakości owoców oraz zdrowia drzew. Oto co możesz zyskać:

• Nowa odmiana: szczepienie polega na połączeniu cech odmian szlachetnych, takich jak smak, kształt i kolor owoców, z podkładem, który gwarantuje wysoką odporność na choroby czy warunki atmosferyczne. Dzięki temu można uzyskać drzewa owocowe o pożądanych cechach.
• Odporność na choroby i szkodniki: rośliny szczepi się również po to, żeby charakteryzowały się wysoką odpornością na choroby, grzyby czy szkodniki. Wybierając odpowiednią podkładkę i zraz, będzie to możliwe.
• Więcej lepszych owoców: Szczepienie drzewa owocowego prowadzi także do lepszego i bardziej wydajnego owocowania. Wybierając odpowiednią podkładkę i zraz z odmian o wysokiej plenności, można uzyskać drzewa bardziej urodzajne.
• Regulacja wzrostu i rozmiaru: Poprzez odpowiedni wybór podkładki do szczepienia drzew owocowych, można kontrolować wzrost i rozmiar drzewa. Na przykład, stosując niższą podkładkę, można uzyskać drzewo o rozmiarze dostosowanym do możliwości uprawy, która będzie łatwiejsza w pielęgnacji.
• Przystosowanie do lokalnych warunków: dzięki szczepieniu możliwe jest przystosowanie drzew owocowych do specyficznych warunków glebowych czy środowiskowych. Wybierając odpowiednie podkłady i szczepionki, można uzyskać drzewa, które lepiej radzą sobie w danym środowisku, są dostosowane do stopnia nachylenia czy nasłonecznienia.
• Możliwość rozmnażania: liczne odmiany drzew owocowych rozmnaża się za pośrednictwem szczepień ze względu na trudności związane z zastosowaniem metody generatywnej. Stosowanie szczepienia jest prostsze i szybsze, przy okazji pozwala na odniesienie innych korzyści.
• Skrócenie okresu owocowania: w niektórych przypadkach szczepienie może przyspieszyć okres owocowania drzewa, co jest korzystne zwłaszcza w przypadku upraw komercyjnych.

Kiedy należy wykonywać szczepienie drzew owocowych?

Jeżeli planujesz szczepienie drzew owocowych, kalendarz będzie odgrywał bardzo ważną rolę. Odpowiedni termin szczepienia zależy przede wszystkim od techniki, jaką będziesz wykorzystywać, ale również drzewka, jakie będzie podlegać szczepieniu. Generalnie wyróżnia się dwie podstawowe techniki: standardowe szczepienie z wykorzystaniem kompletnych zrazów i podkładek wykonuje się najczęściej wczesną wiosną – jeszcze przed rozpoczęciem cyklu wegetacyjnego lub na jego samym początku. Niektóre techniki, na przykład szczepienie za korę, wykonuje się później, zwykle w maju.

ZOBACZ: Kiedy i jak prawidłowo sadzić róże?

Ale szeroko wykorzystywane jest również inne szczepienie drzew owocowych. Okulizacja to zabieg, w ramach którego z odmiany szlachetnej pobiera się jedynie pąk liściowy, określany jako oczko. Podkładką są natomiast pędy innej rośliny. To popularne szczepienie drzew latem. Jeśli zrobisz to w maju lub w czerwcu, wyrośnięcie nowego pąka nastąpi w tym samym sezonie. Okulizacja późniejsza, która ma miejsce w lipcu i sierpniu, pozwoli zaobserwować pąki na roślinie dopiero kolejnej wiosny. Dzięki tej metodzie można rozmnażać zarówno czereśnie, jak i jabłonie, śliwy czy grusze.

Możliwe jest również szczepienie drzew owocowych jesienią. Okres następujący po zakończeniu cyklu wegetacyjnego pozwoli Ci na pobranie zrazów. Należy jednak pamiętać o odpowiednim ich przechowywaniu. Dobrym miejscem będzie piwnica, w której będzie panować niska temperatura (ale nie mrozy) oraz wysoka wilgotność powietrza, która zapobiegnie przeschnięciu pędów. Alternatywnie możesz wykorzystać również lodówkę.

Szczepienie drzew owocowych – niezbędne materiały

Co ważne: choć wydaje się, że zabieg szczepienia jest bardzo skomplikowany, w rzeczywistości nie wymaga specjalistycznego sprzętu, a wszystko, czego będziesz potrzebować przed szczepieniem i w jego trakcie znajdziesz w sklepie ogrodniczym. Oczywiście materiały zależą przede wszystkim od wybranej metody szczepienia.

Czego będziesz potrzebować? Pomocne będą:

• Narzędzia do cięcia – przyda Ci się piła ogrodnicza i sekator, a do wykonywania nacięć również nóż. Oczywiście wszystko zależy od rodzaju i wielkości drzew.
• Taśmy do szczepienia drzewek służą do obwiązywania miejsca szczepienia. Wzmacniają powierzchnie i zabezpieczają je przed przedostaniem się potencjalnie szkodliwych czynników.
• Maści ogrodnicze: zabezpieczą powierzchnię przed chorobami i przyspieszą regenerację.

Oczywiście pamiętaj o tym, że szczepienie jest zabiegiem silnie inwazyjnym. Zwróć więc uwagę na to, aby wszystkie narzędzia, z jakich korzystasz, były odpowiednio zdezynfekowane. Dzięki temu unikniesz przenoszenia chorób i zakażenia, które może być dużym zagrożeniem dla rośliny.

W niektórych technikach możliwe jest również szczepienie drzew owocowych przez wiercenie, wówczas należy jednak zachować delikatność i stosować wiertarki ręczne, pozwalające na regulowanie siły nacisku.

Techniki szczepienia drzew owocowych

Samo szczepienie może przebiegać w różny sposób. Sporą popularnością cieszy się szczepienie drzew owocowych przez stosowanie. To między innymi często wykorzystywany sposób na szczepienie jabłoni. Na czym polega?

Podkładkę i zraz tnie się pod ostrym kątem, tak aby zapewnić jak największą powierzchnię styku, a następnie łączy się je ze sobą i obwiązuje taśmą. Wariantem alternatywnym jest szczepienie przez stosowanie z nacięciem.

Bazuje na takiej samej zasadzie, jednak na podkładce i zrazie wykonuje się nacięcie symetryczne z obu stron, dzięki któremu można uzyskać większą powierzchnię łączenia. Przypomina nieco szczepienie za klin – w tym przypadku w podkładce tworzy się nacięcie, a powierzchnia zraza powinna stanowić klin, który będzie umożliwiać jego osadzenie.

ZOBACZ: Kiedy przycinać porzeczki? Przygotuj krzewy na kolejny sezon

W przypadku starszych drzew wykonuje się szczepienie za korę – najpierw konieczne jest więc ściągnięcie zewnętrznej części drewna i wciśnięcie w nią odpowiednio przygotowanego zraza. Podobnym zabiegiem jest szczepienie na przystawkę. W jego ramach zamiast ścinania konaru nacina się korę w taki sposób, aby wprowadzić pod nią odpowiednio spreparowany zraz. Okulizacja, czyli oczkowanie, przebiega w inny sposób: zraz zastępuje tak zwane oczko, czyli pąk liściowy.

Pamiętaj, że w roli podkładki możesz wykorzystać nie tylko materiał pochodzący z rośliny tego samego gatunku. Sporą popularnością cieszy się szczepienie drzew owocowych na wierzbie. Dzięki swojej charakterystyce to drzewo dobrze sprawdza się w tej roli, a same prace nie są skomplikowane. Możliwe jest również szczepienie drzew owocowych na pniu, a więc np. na konarach starszego drzewa. W ten sposób możesz nadać mu drugie życie.

Jak prawidłowo szczepić drzewa owocowe?

Szczepienie drzewek z pewnością nie jest zabiegiem zalecanym początkującym ogrodnikom, ale nie wymaga także specjalistycznej wiedzy. W praktyce nieco wprawy i podstawowe informacje wystarczą, aby zrobić to dobrze i cieszyć się znakomicie owocującymi i zdrowymi drzewkami. Na co zwrócić uwagę przed, w trakcie i po szczepieniu? Oto kilka kwestii:

• Przygotuj narzędzia: upewnij się, że masz odpowiednie narzędzia, takie jak ostry nóż, cążki ogrodowe, taśma do szczepienia drzewek lub folia oraz maść ogrodnicza. Narzędzia powinny być zaostrzone, aby cięcie było jak najbardziej precyzyjne i nieposzarpane. Poza tym pamiętaj o ich dezynfekcji.
• Wybór podkładki i zrazu: wybierz zdrową roślinę jako podkład oraz odpowiednio przygotowany zraz.
• Wybierz optymalną porę: wybierz odpowiedni moment do szczepienia, najlepiej w okresie spoczynku rośliny, taki jak wczesna wiosna lub jesień. Unikaj szczepienia w czasie mroźnej pogody.
• Wykonaj nacięcie: cięcie powinno być dostosowane do rodzaju szczepienia, jaki stosujesz. Zadbaj o to, aby było precyzyjne i zdecydowane.
• Połącz podkładkę i zraz: połącz ze sobą podkładkę i zraz w taki sposób, aby jak najściślej do siebie pasowały. Upewnij się, że łączenie jest dokładne. Następnie delikatnie przewiąż je taśmą. Taśma powinna być dobrze napięta, ale niezbyt mocno, aby nie uszkodzić roślin.
• Zabezpiecz miejsce cięcia i zakończenie: maść ogrodnicza będzie zapobiegać zakażeniom czy przedostaniu się czynników, które mogłyby zagrozić szczepionej roślinie.
• Obserwuj roślinę: regularnie przyglądaj się szczepionce. Pomoże Ci to upewnić się, że cały proces przebiega zgodnie z założeniami.
• Oczyść narzędzia: Po zakończeniu prac dokładnie wyczyść i zdezynfekuj narzędzia, aby uniknąć przenoszenia chorób z jednej rośliny na drugą.