Jaki rzepak wybrać na swoją uprawę? Przegląd odmian
Rzepak to jedna z najważniejszych roślin oleistych na świecie, a jego uprawa zyskała strategiczne znaczenie dla gospodarki. Jest powszechnie wykorzystywany do produkcji żywności i pasz dla zwierząt. Wybór odpowiedniej odmiany rzepaku ma duże znaczenie dla efektywności uprawy. To z kolei bezpośrednio wpływa na opłacalność zasiewu.
Selekcja odmian pozwala również na optymalne dopasowanie do jakości gleby i lokalnych warunków klimatycznych. Sprawdźmy, na jakie czynniki należy zwrócić uwagę i jaką odmianę rzepaku wybrać, aby zapewnić sobie wysokie plony.
Czynniki, które należy wziąć pod uwagę przy wyborze rzepaku
Wybór właściwej odmiany rzepaku ozimego lub jarego wcale nie jest łatwy. Dynamiczny postęp hodowlany sprawia, że każdego roku pojawiają się nowe odmiany, cechujące się lepszą odpornością i wyższym potencjałem plonotwórczym. Warto podkreślić, że niektóre odmiany rzepaku są dostępne na rynku jedynie przez rok lub dwa.
Z tych powodów warto śledzić zalecenia Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych i publikowane Listy Odmian Zalecanych w danym roku. Dobre odmiany, po wpisaniu do Krajowego Rejestru (KR), pozostają na tych listach bardzo długo.
Co istotne, przewagę zyskują odmiany mieszańcowe, które plonują średnio o 10% szybciej w porównaniu do tych populacyjnych. Z kolei zakup materiału siewnego jest znacznie niższy w przypadku odmian populacyjnych, które – w dużej mierze właśnie z tej przyczyny – nadal mają wielu zwolenników. Najpopularniejsze w Polsce odmiany populacyjne rzepaku to: Bono, Bruno, Chrobry, Gemini, Goliat, Kepler, Markus i Monolit.
Pierwszym czynnikiem, który trzeba wziąć pod uwagę jest odporność na różnorodne czynniki stresowe. Zaliczymy do nich m.in. chwasty zwalczane przez rolników przed siewem, przed wschodem lub bezpośrednio po wschodzie rzepaku.
ZOBACZ: Chowacz podobnik – czy może zagrozić uprawie rzepaku?
Młode rośliny są szczególnie narażone na choroby rzepaku. W okresie jesiennym może wystąpić sucha zgnilizna kapustnych w rzepaku, czerń krzyżowych w rzepaku lub szara pleśń. Choroby mogą osłabić rośliny przed wejściem w okres zimowego spoczynku. Lepiej uprawiać odmianę, która wyróżnia się odpornością lub niewrażliwością na te choroby.
Chociaż w ostatnich latach nie zauważono dużych strat rzepaku ozimego spowodowanych złym przezimowaniem, warto wybierać nasiona odmian cechujących się zimotrwałością. Kolejną kwestią jest tempo wiosennego restartu. Tutaj lepiej sprawdzą się mieszańce średnio wcześnie wznawiające wegetację.
Pożądaną cechą jest również średniowczesne kwitnienie. Rośliny kwitnące później zazwyczaj są mniej odporne na suszę, a kwitnące wcześniej mogą nie przetrwać przymrozków. Niskie temperatury uszkadzają kwiatostany. Kolejnym z czynników wpływających na wybór odmiany jest odporność na wyleganie.
Priorytet stanowi zdrowotność. Polecane odmiany rzepaku są odporne na wirusa żółtaczki rzepy przenoszonego przez mszyce. Firmy nasienne od lat skupiają się na hodowli odmian zawierających gen odporności na wspomnianą chorobę. Istotną cechą jest również odporność odmian na pękanie łuszczyn i osypywanie się nasion rzepaku.
ZOBACZ: Badanie statystyczne z zakresu rolnictwa – GUS będzie kontaktował się z rolnikami
Na koniec warto zwrócić uwagę na cechy podstawowe. Zawartość tłuszczu w nasionach wpływa na wartość i przydatność surowca. Ogromne znaczenie ma wysoki plon rzepaku oraz stabilność plonowania.
Jaki rzepak wybrać, aby cieszyć się dużym plonem?
Jeśli wybierasz rzepak, najlepsza odmiana do wysiewu polecana przez plantatorów z pewnością ułatwi to zadanie. W 2023 roku Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych rekomenduje aż 34 odmiany rzepaku. W 14 województwach zaleca się uprawę takich odmian jak Aurelia i DK Excited. W 13 regionach Ambassador i Derrick, a w 12: Absolut, Gemini, Artemis, LG Areti i LG Aviron.
Oczywiście dominuje uprawa rzepaku ozimego, który wysiewa się w sierpniu. Najwcześniej siew przeprowadza się w północno-wschodniej części Polski (5-15 sierpnia), a nieco później (15-25 sierpnia) w południowo-zachodniej części kraju. Trzeba przy tym pamiętać, że opóźnienie terminu siewu obniża plonowanie.
ZOBACZ: Premia za pszenicę wysokobiałkową – czy będzie wyższa? IZP przewiduje, że tak!
W ofercie sklepów rolniczych nie brakuje nasion rzepaku jarego, choć jego uprawa jest rzadkością w naszych warunkach klimatycznych. Niemniej jednak w niektórych przypadkach wysiew odmian jarych staje się koniecznością.
Rzepak jary charakteryzuje się niższym plonowaniem, aniżeli odmiany ozime. Dzieje się tak ze względu na krótszy okres dojrzewania (wegetacji) i większą wrażliwość na suszę. Do mankamentów trzeba zaliczyć także uciążliwe zwalczanie chwastów. Z drugiej strony rzepak jary ma mniejsze potrzeby pokarmowe oraz wykazuje niższą podatność na choroby.
Jaki rzepak wybrać na słabsze gleby?
Rzepak należy do wymagających roślin i preferuje uprawę na żyznych glebach. W praktyce nie zawsze jest to możliwe. Postęp hodowlany sprawił jednak, że rzepak doskonale dojrzewa i plonuje również na mało zasobnych stanowiskach (nawet powyżej IV klasy).
Oczywiście niezbędny staje się wówczas dostęp do wody i składników pokarmowych. Dlatego na słabe stanowiska należy wybierać gatunki wyróżniające się rozbudowanym systemem korzeniowym. Przykładowe odmiany rzepaku na słabe gleby to ES Capello i ES Imperio.
Rejonizacja odmian rzepaku
Na strukturę uprawy rzepaku w naszym kraju wpływają warunki klimatyczne oraz glebowe. Rzepak najlepiej rośnie w regionach o względnie dużej wilgotności powietrza i średniej rocznej temperaturze przekraczającej 7,5°C. Potrzebuje gleby żyznej, bogatej w próchnicę, wapń oraz przynajmniej średnio zasobnych w potas, fosfor oraz magnez. Odpowiednia będzie gleba o pH w granicach od 6,0 do 7,0. Nie zaleca się uprawy rzepaku w gospodarstwie posiadającym ziemie piaszczyste, suche, zakwaszone lub podmokłe.
Według danych GUS największe uprawy rzepaku ozimego znajdują się w województwie opolskim, a w czołówce rankingu znajdują się województwa dolnośląskie, lubelskie i zachodniopomorskie.
Czytaj więcej