Czym jest wspólna polityka rolna? Jakie są jej cele i założenia?

Co to jest wspólna polityka rolna?

Wspólna Polityka Rolna (WPR) ma długą historię i jest jednym z najważniejszych sektorów regulowanych w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Prace nad przygotowaniem wspólnej polityki rolnej dla wszystkich państw wchodzących w skład ówczesnej Wspólnoty Europejskiej rozpoczęto już w latach 50., podstawowe zasady jej funkcjonowania uchwalono na konferencji w Stresa w 1958 roku, a obowiązuje od 1962 roku. Oczywiście od tamtego czasu zasady wspólnej polityki rolnej wielokrotnie się zmieniały, poszerzało się grono państw, które dołączały do Unii Europejskiej, a więc również przystępowały do WPR.

Czym jest wspólna polityka rolna? Definicja jest stosunkowo szeroka, ponieważ obejmuje wszystkie przepisy przyjęte przez Unię Europejską w celu zapewnienia jednolitej polityki w dziedzinie rolnictwa w państwach członkowskich. 

Z jednej strony jej celem jest zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego obywatelom Unii, z drugiej dbanie o środowisko, przeciwdziałanie zmianom klimatu i zapewnianie bioróżnorodności, a z trzeciej promowanie innowacji i cyfryzacji pozwalających na modernizację całego sektora i zwiększenie jego konkurencyjności w skali świata. 

Oczywiście polityka rolna państwa członkowskiego w decydującej mierze zależy od uchwalanej na szczeblu wspólnotowym Wspólnej Polityki Rolnej. A to znajduje bezpośrednie przełożenie na zmiany zachodzące w rolnictwie i jego finansowanie.

Cele wspólnej polityki rolnej

Jak widać, kluczową rolę nie tylko z perspektywy państw, ale również indywidualnych rolników działających na terytorium Unii Europejskiej odgrywa właśnie Wspólna Polityka Rolna. Cele, jakie są przed nią stawiane, są bardzo zróżnicowane. Zależą również od okresu, na jaki ustalana jest strategia. 

Od 2020 należy do nich:

• Wspieranie dochodów gospodarstw rolnych, pomoc rolnikom w zapewnianiu ich odporności i poprawa pozycji rolników,
• Zwiększanie bezpieczeństwa żywnościowego obywateli Wspólnoty,
• Zwiększenie zorientowania na rynek i stymulowanie konkurencyjności, 
• Wprowadzanie innowacji, ukierunkowanie na badania naukowe, technologię i cyfryzację,
• Przyczynianie się do przeciwdziałania zmianom klimatycznym poprzez zastosowanie przyjaznych środowisku technologii i promocję zrównoważonej produkcji energii,
• Wsparcie zrównoważonego rozwoju oraz wydajnego gospodarowania zasobami naturalnymi
• Podejmowanie działania w związku z zapewnieniem różnorodności biologicznej, ochrona środowiska,
• Wsparcie zatrudnienia i rozwoju na obszarach wiejskich, promowanie biogospodarki oraz zrównoważonego leśnictwa,
• Stymulowanie działalności gospodarczej na terenach wiejskich, przyciąganie do zawodu młodych rolników,
• Troska o wprowadzanie na rynek bezpiecznej żywności wpływającej pozytywnie na ochronę zdrowia konsumentów,
• Reagowanie na pojawiające się wyzwania

To jednak niejedyne cele, jakie wypełnia wspólna polityka rolna. Filary, które nie ulegają zmianie, to również dzielenie się wiedzą i wspieranie działań, dzięki którym rolnicy w całej Wspólnocie mogą lepiej wykonywać swoją pracę, osiągać większe korzyści, a jednocześnie chronić środowisko naturalne i podwyższać standard dostarczanych na wspólny rynek produktów rolnych.

Znaczenie wspólnej polityki rolnej w UE

Nie bez przyczyny to właśnie wspólna polityka rolna Unii Europejskiej jest najstarszą spośród ujednoliconych polityk UE, które wciąż obowiązują. Od samego początku, a więc od lat 60. odgrywała kluczową rolę w zapewnianiu bezpieczeństwa żywnościowego we wszystkich krajach Wspólnoty. 

Finansowanie wspólnej polityki rolnej ma na celu zabezpieczanie tego niezwykle ważnego sektora w dłuższej perspektywie czasowej, a także dbanie o to, aby rozwijał się w zrównoważony sposób w poszczególnych państwach. 

Rzecz jasna coraz ważniejszą rolę, zwłaszcza w perspektywie ostatnich wyzwań, jest zachęcanie do stosowania coraz bardziej nowoczesnych rozwiązań w rolnictwie. Według danych Rady Europejskiej i Rady Unii Europejskiej ze Wspólnej Polityki Rolnej korzysta 10 mln rolników. 

Z sektorem rolniczym jest powiązanych także 40 mln miejsc pracy. Na realizację określonych inicjatyw w ramach WPR przeznacza się aż jedną trzecią budżetu Wspólnoty.

Działania podejmowane w ramach Wspólnej Polityki Rolnej

Jak działa w praktyce Wspólna Polityka Rolna? Instrumenty wykorzystywane w celu osiągnięcia postawionych przed nią celów są bardzo zróżnicowane. Podstawą są dwa filary działające w trzech obszarach:

1. Wsparcie bezpośrednie – to z pewnością jeden z najważniejszych sektorów działania z perspektywy wielu rolników. W jego ramach wypłacane są dopłaty do dochodu gospodarstw spełniających podstawowe kryteria. Bezpośrednie płatności są ważnym zastrzykiem finansów dla gospodarstw i jednocześnie podstawowym mechanizmem, jaki wykorzystuje wspólna polityka rolna. ARiMR w Polsce odpowiada za przyjmowanie wniosków, dystrybucję środków czy kontrolę ich wykorzystywania.
2. Przyjęte rozporządzenie ma za zadanie kształtować rynki rolne w zgodzie z regułami rynkowymi. Jednocześnie ma również za zadanie opracowywać narzędzia wspierające ich funkcjonowanie i przepisy w zakresie obrotu produktami rolnymi.
3. II filar stanowi rozwój obszarów wiejskich. Zamieszkuje je jedna piąta ludności UE, jednocześnie jednak borykają się z wieloma problemami. Obszary wiejskie mogą liczyć w związku z tym na specjalne programy i modele wsparcia.

4. Rola Rady Europejskiej we wspólnej polityce rolnej

   Składająca się z przywódców państw członkowskich Rada Europejska ma decydujący wpływ na wiele aspektów funkcjonowania WPR. Jedną z kompetencji tego organu jest stanowienie regulacji i prawodawstwa we współpracy z Parlamentem Europejskim. 

   
   Decyzje dotyczące najważniejszych założeń, budżetu i reform WPR muszą powstawać w zgodzie z wytycznymi RE. Rada Europejska określa także ogólne cele i priorytety dla WPR. Obejmują m.in. zagwarantowanie bezpieczeństwa żywnościowego, wsparcie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich i konkurencyjności sektora rolnego.

   
   Przede wszystkim jednak Rada Europejska jako instytucja współodpowiedzialna za ustalanie budżetu UE ma wpływ na alokację środków finansowych dla WPR. Wspólne decyzje dotyczące rocznych budżetów Unii Europejskiej obejmują także ustalenie budżetu na wsparcie działań w ramach WPR.

   
   Rada Europejska, w ramach swoich kompetencji, podejmuje decyzje w odpowiedzi na zmieniające się warunki rynkowe, kryzysy lub inne nieprzewidziane sytuacje, które mogą wpłynąć na sektor rolny. Poza tym ten organ odpowiada także za współpracę międzynarodową, w tym wiele ustaleń dotyczących rolnictwa i porozumień handlowych, które mogą mieć wpływ na rolnictwo w UE.