Rzecznik TSUE: należy oddalić skargę Polski i Węgier ws. mechanizmu warunkowości
Rzecznik generalny TSUE wydał opinię w sprawie skargi Warszawy i Budapesztu przeciwko mechanizmowi łączącemu fundusze europejskie z kwestiami praworządności. Manuel Campos Sanchez-Bordona orzekł, że skargę Polski i Węgier należy oddalić ponieważ reguła "pieniądze za praworządność" jest zgodna z prawem Unii Europejskiej.
"System ten (mechanizm warunkowości- red.) został przyjęty na właściwej podstawie prawnej, jest zgodny z art. 7 TUE oraz z zasadą pewności prawa" - podkreślił przedstawiciel Trybunału.
Opinia rzecznika Trybunału Sprawiedliwości UE nie jest orzeczeniem, ale zwykle późniejsze wyroki TSUE są z nią spójne.
W przedłożonych w czwartek opinii rzecznik generalny TSUE Sanchez-Bordona wskazał w pierwszej kolejności, że celem tego rozporządzenia jest "stworzenie szczególnego mechanizmu służącego zapewnieniu należytego wykonywania budżetu Unii, w sytuacji gdy państwo członkowskie popełnia naruszenia zasady państwa prawnego, które zagrażają należytemu zarządzaniu funduszami Unii lub jej interesom finansowym".
Podkreślił przy tym, że rozporządzenie "nie zmierza do ochrony państwa prawnego za pomocą mechanizmu sankcyjnego podobnego do mechanizmu art. 7 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE), tylko ustanawia instrument warunkowości finansowej w celu ochrony wspomnianej wartości Unii".
W jego ocenie przyjęcie takiego rozwiązania legislacyjnego wchodzi w zakres "uprawnień dyskrecjonalnych instytucji Unii i nie można go uznać za oczywiście błędne, gdyż poszanowanie zasad państwa prawnego może mieć fundamentalne znaczenie dla należytego funkcjonowania finansów publicznych i prawidłowego wykonania budżetu Unii".
Rzecznik generalny podkreślił ponadto, że rozporządzenie wymaga "wystarczająco bezpośredniego związku między naruszeniem państwa prawnego a wykonywaniem budżetu, przez co nie ma zastosowania do każdego naruszenia państwa prawnego, lecz tylko do takich, które mają bezpośredni związek z wykonywaniem budżetu Unii".
Następnie Sanchez-Bordona zauważył, że art. 7 TUE nie upoważnia prawodawcy Unii do ustanowienia innego analogicznego mechanizmu mającego "ten sam cel polegający na ochronie państwa prawnego i przewidującego podobne sankcje". Jednak w jego ocenie art. 7 TUE nie stoi na przeszkodzie temu, by taką ochronę zapewnić "w drodze innych instrumentów niezwiązanych z tym postanowieniem, pod warunkiem że ich zasadnicze cechy różnią się od cech ochrony zapewnianej przez to postanowienie".
ZOBACZ: Norwegia. "Zły stan polskiej praworządności". Sąd odmawia ekstradycji Polaka
"Podczas gdy art. 7 TUE uzależnia przyjęcie środków od stwierdzenia poważnego i stałego naruszenia przez państwo członkowskie wartości Unii, rozporządzenie dotyczy jedynie naruszenia przez państwo członkowskie zasad państwa prawnego wpływającego lub stwarzającego poważne ryzyko wpłynięcia, w sposób bezpośredni, na należyte zarządzanie finansami w ramach budżetu Unii lub na ochronę jej interesów finansowych" - przekonuje przedstawiciel TSUE.
W jego ocenie mechanizm warunkowości jest podobny do innych instrumentów warunkowości finansowej i wykonywania budżetu istniejących w rozmaitych dziedzinach prawa Unii, nie zaś do mechanizmu art. 7 TUE.
Fundusz odbudowy
W grudniu 2020 roku liderzy krajów UE porozumieli się w sprawie wieloletniego budżetu Wspólnoty, funduszu odbudowy (RRF) oraz mechanizmu warunkowości.
ZOBACZ: TSUE o pytaniach prejudacyjnych. Zapadł wyrok w sprawie na Węgrzech
Ma on być wykorzystywany do ochrony budżetu Unii w przypadku naruszenia praworządności w państwach członkowskich.
Konkluzje grudniowego szczytu zawierają m.in. zapis, który mówi, że celem rozporządzenia w sprawie systemu warunkowości jest ochrona budżetu UE, w tym Next Generation EU (funduszu odbudowy), należytego zarządzania finansami oraz ochroną interesów finansowych Unii.
Nie zaproponowano żadnych instrumentów
Jeszcze w grudniu 2020 roku zaskarżenie tego rozporządzenia zapowiedzieli szefowie rządów Polski i Węgier, Mateusz Morawiecki i Viktor Orban.
Rozporządzenie weszło co prawda w życie 1 stycznia 2021 roku, jednak w ramach nowych przepisów nie zaproponowano żadnych instrumentów.
ZOBACZ: Wyrok TSUE ws. sędziów. "Prawo Unii stoi na przeszkodzie polskiemu systemowi"
Rada Europejska zwróciła się do Komisji Europejskiej o opracowanie wytycznych dotyczących stosowania mechanizmu i zastrzegła, że będzie on mógł zostać uruchomiony dopiero po przyjęciu tych wytycznych.
Zaskarżenie mechanizmu
W marcu Polska i Węgry zaskarżyły do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej mechanizm łączący pieniądze z funduszu odbudowy z praworządnością w kraju.
ZOBACZ: Rozprawa TSUE w sprawie kopalni Turów. Wyznaczono datę
W maju Parlament Europejski złożył do Trybunału Sprawiedliwości UE wniosek, aby ten w przyspieszonym trybie zajął się skargą Polski i Węgier, dotyczącą mechanizmu powiązania unijnych funduszy z praworządnością.
W czerwcu prezes TSUE przychylił się do prośby PE.
Czytaj więcej
