Powstała eksperymentalna szczepionka przeciwko reumatoidalnemu zapaleniu stawów

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) to jedna z najczęstszych chorób autoimmunologicznych. Według niektórych szacunków dotyka aż 1 proc. światowej populacji. Krajowi eksperci szacują, że w Polsce około 400 tys. osób choruje na schorzenia stawów o podłożu zapalnym i najczęściej są to osoby w wieku produkcyjnym. Częstym następstwem choroby jest niepełnosprawność i niemożność funkcjonowania na rynku pracy. Choroby reumatyczne przyczyniają się również do powikłań wielonarządowych, które często prowadzą do zgonu.

Choroba występuje, gdy układ odpornościowy organizmu atakuje i niszczy zdrową tkankę – w szczególności chrząstkę stawów rąk, nadgarstków, kostek i kolan.

- Pomimo wysokiego rozpowszechnienia RZS nie ma ma możliwosci jego wyleczenia i nie do końca wiemy, co je powoduje. Dotyczy to prawie wszystkich chorób autoimmunologicznych - co sprawia, że leczenie lub zapobieganie im jest tak trudne – powiedział główny autor artykułu, dr Ritu Chakravarti, adiunkt w University of Toledo College of Medicine and Life Sciences. "Gdybyśmy mogli z powodzeniem wprowadzić naszą szczepionkę do kliniki, byłaby to rewolucja".

"Czasami nie ma lepszego sposobu niż szczęśliwy traf"

Chakravarti od lat badał białko o nazwie 14-3-3 zeta i jego rolę w patologiach immunologicznych (w tym tętniakach aorty) oraz interleukinę-17 – cytokinę związaną z chorobami autoimmunologicznymi. Opierając się na swoich wcześniejszych pracach grupa badawcza skupiła się na białku jako potencjalnym wyzwalaczu reumatoidalnego zapalenia stawów.

Okazało się, że jest odwrotnie - zamiast zapobiegać reumatoidalnemu zapaleniu stawów, usunięcie białka 14-3-3 zeta za pomocą technologii edycji genów spowodowało w modelach zwierzęcych ciężkie zapalenie stawów o wczesnym początku.

ZOBACZ: Tydzień noblowski. Świat pozna tegorocznych laureatów najważniejszych nagród

Opierając się na założeniu, że białko 14-3-3 zeta chroni przed reumatoidalnym zapaleniem stawów, naukowcy opracowali na jego bazie szczepionkę, wykorzystując oczyszczone białko 14-3-3 zeta produkowane w komórce bakteryjnej.

Jak wykazały badania, szczepionka promuje silną i natychmiastową, a zarazem długotrwałą odpowiedź układu odpornościowego organizmu, zapewniając ochronę przed RZS.

- Ku naszemu radosnemu zaskoczeniu reumatoidalne zapalenie stawów całkowicie zniknęło u zwierząt, które otrzymały szczepionkę – powiedział Chakravarti.

- Czasami nie ma lepszego sposobu niż szczęśliwy traf. Zdarzyło nam się trafić zły wynik, ale okazał się najlepszy. Tego rodzaju odkrycia naukowe są w tej dziedzinie bardzo ważne - dodała.

Przełom w badaniach

Oprócz zahamowania rozwoju zapalenia stawów szczepionka znacząco poprawiła również jakość kości, co pozwala sądzić, że szczepienia powinny przynosić długoterminowe korzyści.

Obecnie reumatoidalne zapalenie stawów leczy się głównie kortykosteroidami (które osłabiają kości), lekami immunosupresyjnymi o szerokim działaniu (zwiększają podatność na infekcje) lub nowszymi, bardziej ukierunkowanymi lekami biologicznymi, które działają na konkretny proces zapalny (ich główną wadą jest wysoka cena). Szczepionka może stanowić ważny przełom w badaniach nad RZS i ogólnie chorobami autoimmunologicznymi.

ZOBACZ: Nobel z Chemii za "za rozwój asymetrycznej organokatalizy"

- Od wielu lat nie dokonaliśmy żadnych naprawdę wielkich odkryć w zakresie leczenia lub zapobiegania reumatoidalnemu zapaleniu stawów – podkreślił Chakravarti.

- Nasze podejście jest zupełnie inne. Jest to strategia oparta na szczepionkach, oparta na nowym celu, który mamy nadzieję może leczyć lub zapobiegać reumatoidalnemu zapaleniu stawów. Potencjał tutaj jest ogromny - dodał naukowiec.

Naukowcy złożyli wniosek patentowy na swoje odkrycie i poszukują partnerów z branży farmaceutycznej, którzy wesprą badania nad bezpieczeństwem i toksycznością w nadziei na przeprowadzenie badania przedklinicznego.