30 lat Grupy Wyszehradzkiej. Współpraca pomimo różnicy interesów
Pomimo różnic interesów od 30 lat trwa współpraca między Polską, Czechami, Węgrami a Słowacją, wzmocniona przez udane odrzucenie przymusowej relokacji uchodźców w Unii Europejskiej w 2015 roku. Obecnie polega ona głównie na koordynowaniu stanowisk w ramach Wspólnoty.
Grupa Wyszehradzka jest jednym z owoców upadku komunizmu i transformacji ustrojowej w państwach Europy Środkowo-Wschodniej. Za umowną datę jej powstania przyjmuje się 15 lutego 1991 roku, kiedy ówcześni prezydenci Polski Lech Wałęsa i Czechosłowacji Vaclav Havel oraz premier Węgier Jozsef Antall podpisali deklarację określającą cele i warunki wzajemnej współpracy. Miało to miejsce w węgierskim Wyszehradzie, gdzie w XIV wieku spotykali się królowie Polski, Czech i Węgier na negocjacje gospodarcze i polityczne.
Cele Grupy zmieniały się w kolejnych latach i określały współpracę początkowo trzech, a po rozpadzie Czechosłowacji w 1993 roku czterech krajów. Wraz z ich osiągnięciem współpraca ta słabła i po jakimś czasie była wznawiana, tak jak po przyjęciu w 1999 roku Polski, Czech i Węgier do NATO oraz po wstąpieniu Polski, Czech, Węgier i Słowacji do UE w 2004 roku.
#GrupaWyszehradzka obchodzi 30. urodziny!
— Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP 🇵🇱 (@MSZ_RP) February 15, 2021
Przez ten czas udało nam się wspólnie wiele osiągnąć, a przede wszystkim zbudowaliśmy przyjaźń pomiędzy naszymi narodami.
Za te i za kolejne lata współpracy #V4, w roku 🇵🇱 prezydencji:
🇵🇱Dziękujemy! 🇨🇿Děkujeme! 🇭🇺Köszönjük! 🇸🇰Ďakujeme! pic.twitter.com/GDZKam7Jlz
Kluczowa polityka migracyjna UE
Chociaż członkowie V4 rywalizowali ze sobą podczas negocjacji warunków akcesji, to sama akcesja do UE była osiągnięciem celu deklaracji założycielskiej Trójkąta Wyszehradzkiego. Kwestionowano wtedy w różnych środowiskach sens dalszego kontynuowania tej formuły współdziałania, okazało się jednak, że może ona być skutecznym narzędziem w walce o własne interesy i miejsce na arenie europejskiej.
Szczególnie istotna dla istnienia Grupy jest współpraca sektorowa w ramach UE. Jej instrumentem są konsultacje przywódców politycznych V4 i poszczególnych ministrów przed posiedzeniami różnych gremiów europejskich, co często pozwala uzgodnić wspólne stanowisko i wzajemnie się wspierać podczas wspólnotowych negocjacji.
ZOBACZ: KE ws. migracji: obowiązkowa solidarność i nacisk na deportacje
W ostatnich latach jeden temat szczególnie połączył kraje V4 - polityka migracyjna UE. Wszystkie cztery państwa kategorycznie odrzuciły niekorzystne według nich stałe kwoty rozdzielenia uchodźców i odejście Wspólnoty od tego mechanizmu potwierdziło zasadę, że w ramach Unii Grupa Wyszehradzka ma większe znaczenie jako sojusz niż należące do niej kraje osobno.
Dzielą indywidualne interesy
Państwa V4 dzielą jednak indywidualne interesy. Według analiz PISM dla Republiki Czeskiej Grupa Wyszehradzka to platforma budowy regionalnych więzi gospodarczych oraz wzmacniania współpracy w dziedzinie rozwoju infrastruktury czy bezpieczeństwa, a w mniejszym stopniu trwały alians polityczny.
Słowacja nie zamierza zacieśniać więzów politycznych w V4 kosztem integracji w ramach UE, m.in. dlatego jako jedyny kraj Grupy należy do strefy euro. Jak pisze ekspert PISM Łukasz Ogrodnik, kraj ten chce korzystać z regionalnego ugrupowania w celu realizacji narodowych interesów, jak np. w przypadku walki z podwójnymi standardami jakości żywności w UE.
ZOBACZ: "Polska i Węgry bronią zasad Unii Europejskiej" - wicerzecznik PiS
Z kolei Węgry w czasie konfliktu wokół przyjmowania uchodźców miały "narzucić partnerom z V4 własną wizję współpracy" -, twierdzi analityczka Veronika Jóźwiak. Dzięki dobrym stosunkom z Polską Węgry mogą tworzyć opozycję polityczną wewnątrz UE dążąc do raczej "Europy ojczyzn" niż zacieśnionej unii politycznej.
Kraje V4 próbują prowadzić politykę unijną w opozycji do polityki Niemiec czy Francji. Jednak jeśli chodzi o relacje pozaunijne porozumienie Polski, Czech, Węgier i Słowacji jest trudne - jak w przypadku Rosji, z którą utrzymują pozytywne relacje jedynie Węgry - lub nieistniejące - jak np. w przypadku współpracy z Chinami.
Ważnym osiągnięciem V4 jest nie tylko platforma polityczna, ale również kulturalna. Pierwszą instytucją powołaną przez V4 był powstały w 2000 roku Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki. Jego założeniem jest wspieranie inicjatyw kulturalnych, naukowych, edukacyjnych i turystycznych w krajach Grupy oraz sąsiednich - głównie postsowieckich i byłej Jugosławii. Do budżetu Funduszu wchodzi 8 milionów euro pochodzących ze składek państw V4 oraz dodatkowe kwoty od innych państw-darczyńców.
"Dziękujemy za trzy dekady współpracy"
Słowacki dziennik "Hospodarskie Noviny" opublikował w poniedziałek artykuł polskiego premiera Mateusza Morawieckiego poświęcony 30 rocznicy powstania Grupy Wyszehradzkiej (V4). "Dziękujemy za trzy dekady współpracy" - pisze w nim premier RP Mateusz Morawiecki. Polska przewodniczy obecnie V4.
Polski premier napisał, że upadek komunizmu w Europie był przełomowym momentem dla uwolnienia ogromnego potencjału drzemiącego w krajach Europy Środkowej i otworzył dla nich nowe perspektywy. "Wzajemne wsparcie i współpraca ułatwiły wejście Polski, Węgier i Czech do NATO już w 1999 roku; niedługo później dołączyła do nich Słowacja. Natomiast od 2004 roku wszystkie kraje V4 są pełnoprawnymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej, mającymi aktywny wpływ na rozwój jej polityk i wzmacniającymi jej konkurencyjność gospodarczą" - podkreśla premier Mateusz Morawiecki. I zauważa, że jako grupa, kraje Europy Środkowej stanowią realną siłę na gospodarczej mapie świata.
ZOBACZ: Morawiecki: Nord Stream 2 nie jest rekompensatą
Premier podkreślił, że V4 ma dzisiaj mocniejszą pozycję negocjacyjną w strukturach UE oraz w reprezentacji interesów i strategicznych celów regionu na arenie międzynarodowej. "Jako cztery suwerenne państwa nie musimy zgadzać się w każdej kwestii, jednak nasze geograficzne sąsiedztwo, tożsamość wynikająca z bardzo zbliżonych doświadczeń historycznych i wspólne wyzwania społeczno-gospodarcze sprawiają, że zakres naszych wspólnych interesów jest naprawdę szeroki, o czym świadczy regularna i aktywna współpraca sektorowa w dziesiątkach obszarów, takich jak bezpieczeństwo, migracje i polityka spójności, ale też rozwój jednolitego rynku, czy gospodarki cyfrowej" - napisał premier Mateusz Morawiecki.
Blisko 6 tys. projektów
Polski premier zaakcentował znaczenie współpracy kulturalnej i działalności Międzynarodowego Funduszu Wyszehradzkiego, który powstał w 2000 r. i zbliża do siebie nasze społeczeństwa. Fundusz ufundował już ponad 2400 studenckich stypendiów i umożliwił realizację blisko 6 tysięcy projektów w krajach V4 oraz krajach Partnerstwa Wschodniego i Bałkanów Zachodnich.
Zdaniem premiera RP obecna, ciężka sytuacja pandemiczna pokazała rzeczywistą przyjaźń między naszymi krajami. Wspomniał o wymianie informacji i misjach służb medycznych pomiędzy państwami V4. "Wśród nich było ostatnie działanie mojego rządu, kiedy Polska zaangażowała się we wsparcie słowackich medyków podczas styczniowego testowania narodowego na Słowacji, wysyłając blisko 200 ochotników – lekarzy i przedstawicieli służb medycznych, którzy chcieli pomóc swoim słowackim kolegom" - napisał premier Mateusz Morawiecki.
ZOBACZ: Premier Morawiecki napisał list do Brukseli. Chodzi o dostawy szczepionek
Zwrócił uwagę, że V4 obecnie stawia na projekty, które poprawią poziom cyfryzacji. Zauważył, że w latach 2017-2019 gospodarka cyfrowa w Europie Środkowo-Wschodniej rosła o prawie 8 proc. rocznie, znacznie szybciej niż w pięciu 4 największych gospodarkach Europy Zachodniej. W imieniu polskiego przewodnictwa w V4 i całego narodu polskiego podziękował za 30 lat bliskiej i przyjacielskiej współpracy.
