Peter Handke laureatem Literackiego Nobla za rok 2019

Tegoroczny noblista Peter Handke powiedział dziennikarzom przed swoim domem w Chaville we francuskim departamencie Hauts-de-Seine, że jest zdziwiony przyznaniem mu nagrody "po wielu kłótniach", które prowokowały jego dzieła, a decyzja Szwedzkiej Akademii "jest bardzo odważna".

 

Mistrz opisów krajobrazów

 

Handke, jak podkreśla Szwedzka Akademia, jest mistrzem opisów krajobrazów i detali rzeczywistości; kino i malarstwo to dwa najważniejsze źródła jego inspiracji. Jednak jego działa budziły wiele kontrowersji; jak pisze agencja APA, Handke wywołał wzburzenie swoim "proserbskim stanowiskiem w czasie konfliktów na Bałkanach i zdecydowanym odrzuceniem stanowiska Zachodu".

 

Kontrowersje budziła jego wydana w 1996 roku relacja z podróży "Podróż zimowa nad Dunaj, Sawę, Morawę i Drinę albo sprawiedliwość dla Serbii", w której Serbowie zostali ukazani jako ofiary wojny domowej.

 

Handke wzywał też do zniesienia literackiej Nagrody Nobla, nazywając ja "fałszywą kanonizacją" autora, która "nic nie przynosi czytelnikowi". Jednak w środę powiedział dziennikarzom, że "dziś nie myśli już w ten sposób" i z "pewnością" uda się do Sztokholmu na ceremonię wręczenia

 

Reakcje w Austrii

 

Rząd Austrii pogratulował pisarzowi na Twitterze. "To wielkie wyróżnienie jest jak najbardziej zasłużone i stanowi godne uznanie wyjątkowego talentu literackiego" - napisał rzecznik Alexander Winterstein w imieniu tymczasowej kanclerz Brigitte Bierlein i ministra kultury Alexandra Schallenberga. Handke porusza całe pokolenia czytelników - dodał.

 

Bundeskanzlerin Bierlein & Kulturminister Schallenberg gratulieren Peter Handke herzlich zum Literaturnobelpreis. Handke hat Generationen von Leserinnen & Lesern bewegt. Diese große Auszeichnung ist höchst verdient & eine würdige Anerkennung für ein literarisches Ausnahmetalent.

— Alexander Winterstein (@RegSprecher_AT) October 10, 2019

 

Prezydent Austrii Alexander Van der Bellen ocenił, że tegoroczny literacki Nobel trafił w ręce "pisarza, którego cichy i przejmujący głos od dziesiątek lat tworzy fascynujące światy, miejsca i ludzi". W opublikowanym w czwartek tweecie polityk wskazał, że w swoich utworach Handke "rzuca światło na międzyprzestrzenie bytu, uważnie przyglądając się uczuciom i myślom swoich bohaterów". "Posługując się tonem prostym, a jednak unikatowym, pozwalając nam, czytelniczkom i czytelnikom, na uczestniczenie w swoim świecie i języku" - ocenił Van der Bellen. "Wiele zawdzięczamy Peterowi Handkemu. Mam nadzieję, że o tym wie" - dodał.

 

(3/3) …an seiner Welt und Sprache teilhaben. Wir haben Peter #Handke viel zu verdanken. Ich hoffe, er weiß das. Herzlichen Glückwunsch! (vdb)

— A. Van der Bellen (@vanderbellen) October 10, 2019

 

Austriacka pisarka Elfriede Jelinek, która otrzymała literacką Nagrodę Nobla w 2004 roku, na wyróżnienie Handkego zareagowała entuzjastycznie. "Wspaniale! W każdym razie powinien był to dostać przede mną" - powiedziała w rozmowie z agencją APA. Podkreśliła, że w jej opinii był już "najwyższy czas", by Handke za swoją twórczość został nagrodzony Noblem. Wyraziła zadowolenie, że wyróżnienie to przyznano osobie, "z której w Austrii można być dumnym".

 

Lojze Wieser z wydawnictwa Wieser Verlag z Klagenfurtu, w którym ukazało się kilka utworów Handkego, przyznał, że "był czas, gdy przestali już wierzyć", że pisarz dostanie kiedyś Nobla. Laureata określił jako "największego odnowiciela języka (zrodzonego) ze sprzeczności tego kraju".

 

Prawnik, poeta, powieściopisarz

 

Peter Handke urodził się 6 grudnia 1942 r. w Austrii. Z wykształcenia prawnik, jest dramaturgiem, powieściopisarzem, poetą, teoretykiem literatury i publicystą.

 

Jak podaje Encyklopedia Teatru Polskiego, Handke należał do najpopularniejszych przedstawicieli powojennej austriackiej awangardy. Na początku lat sześćdziesiątych związał się z awangardową literacką grupą "Forum Stadtpark". Jako młody, zbuntowany literat debiutował pod patronatem poety, Alfreda Kolleritscha, twórcy eksperymentalnej sceny w Grazu i wydawcy czasopisma "manuscript".

 

Zobacz również: Kaczyński: w wolnym czasie czytam Tokarczuk

 

Debiutował w 1966 r.

 

Debiutował w 1966 krótką powieścią "Szarańcza" (Die Hornissen). W tym samym roku napisał sztukę "Publiczność zwymyślana", która przyniosła mu spory rozgłos, choć uznana została za sztukę "antyteatralną". Jest autorem takich utworów jak "Leworęczna kobieta", "Pełnia nieszczęścia", "Mój rok w zatoce niczyjej", "Kaspar" (1967), "Die Angst des Tormanns beim Elfmeter" (1969), "Der kurze Brief zum langen Abschied" (1971), "Ich bin ein Bewohner des Elfenbeinturms" (zbiór esejów, 1972), "Wunschloses Unglück" (1972), "Die linkshändige Frau" (1976), "Die Lehre der Sainte-Victorie" (1980), "Die Wiederholung" (1986), "Die Kunst des Fragens" (1994), "Unter Tränen fragend..." (2000).

 

Jego twórczość dramaturgiczna to: "Publikumbeschimpfung" (Theater am Turm, Frankfurt, 1966), "Das Mündel will Vormund sein" (Theater am Turm, Frankfurt, 1969), "Die Unvernünftigen sterben aus" (Theater am Neumarkt, Zürich, 1974), "Die Stunde, da wir nichts voneinander wussten" (prem. Burgtheater, Wiedeń, 1992), "Zurüstungen für die Unsterblichkeit" (Burgtheater, Wiedeń, 1997), "Die Fahrt im Einbaum oder Das Stück zum Film vom Krieg" (Burgtheater, Wiedeń, 1999).

 

Zobacz również: Mariusz Szczygieł laureatem Nagrody Literackiej Nike

 

Autor słuchowisk radiowych i scenariuszy filmowych

 

Handke jest także autorem słuchowisk radiowych i scenariuszy filmowych. Współpracuje głównie z Wimem Wendersem. Razem przygotowali między innymi: "Fałszywy ruch", będący swobodną adaptacją "Lat nauki Wilhelma Meistra" Goethego, którego akcję umieścili we współczesnych Niemczech, "Die Angst des Tormanns beim Elfmeter" (1972), "Niebo nad Berlinem" (1987). Sam wyreżyserował "Die linkshändige Frau" (1977) i "L'absence" (1992).

 

Odznaczony został licznymi literackimi nagrodami jak: Gerhard Hauptmann Preis (1967), Schiller Preis der Stadt Mannhheim (1973), Georg Büchner Preis (1973), Kafka Preis (1979), Anton Wildgans Preis (1985), Literaturpreis der Stadt Salzburg (1986), Österreichischer Staatspreis (1987), Franz Grillparzer Preis (1991), Ehredoktorwürde der Universität Klagenfurt (2002), Ehredoktorwürde der Universität Salzburg (2003), Unseld Preis (2004).

 

Handke w Polsce

 

Peter Handke najbardziej znany jest w Polsce jako autor dramatów sytuujących się na przecięciu tradycyjnej literatury pisanej dla sceny, minimalistycznej poezji oraz teorii teatru. Wśród najgłośniejszy okazał tekst "Publiczność zwymyślana", którego tytuł stał się z czasem funkcjonującym samoistnie hasłem oznaczającym awangardowe, wymierzone w zastany porządek podziału między sceną a widownią.

 

"Publiczność zwymyślana" jest nie tyle komedią, ile rozpisanym na głosy wypracowaniem z teorii teatru. "Zapewne, można powiedzieć, że w chwili, kiedy - stopniowo, ale uparcie - publiczność odzwyczaja się od teatru, obrzucanie jej obelgami stanowi żart kiepski. Nie jestem jednak pewien: walka artystów z filistrami zachwyca filistrów. Kwestionowanie teatru (podobnie jak malarstwa, literatury itd.) stało się najprostszym chwytem, przyciągającym wybredną publiczność... Jest również, chociaż z innego punktu widzenia, ową mitrydatesową trucizną, którą sztuka sama znieczula się na własne jady i pobudza do intensywniejszego życia. Oryginalność Handkego nie tkwi więc w żadnym wypadku w znieważaniu publiczności” – pisał o "Publiczności zwymyślanej” Jan Błoński.

 

W Polsce wystawiano też "Leworęczną kobietę" oraz "Kaspara", w którym austriacki pisarz odniósł się nie wprost do mitu Kaspara Hausera. Głośna była inscenizacja "Godziny, w której nie wiedzieliśmy nic o sobie nawzajem", zrealizowana przez Zbigniewa Brzozę w warszawskim Teatrze Studio. To jak na tradycyjny teatr utwór – ewenement – sceniczny poemat bez słów, określający jedynie szczegółową partyturę działań aktorów.

Czytaj więcej