Mało łóżek, duże kolejki. Sieć Obywatelska Watchdog o psychiatrii dzieci i młodzieży w Polsce

Sieć, wykorzystując prawo do informacji publicznej, wystąpiła o dane do Ministerstwa Zdrowia, oddziałów NFZ oraz szpitali mających oddziały psychiatryczne dla dzieci i młodzieży. Na tej podstawie powstał raport o psychiatrii dzieci i młodzieży w Polsce.

Oceniono w nim m.in., że łóżek na oddziałach psychiatrycznych dla dzieci i młodzieży jest bardzo mało. Podano, że Podlasie nie ma ich w ogóle od siedmiu lat, gdy zamknięto oddział psychiatryczny dla dzieci w szpitalu w Choroszczy. Według autorów opracowania, przeliczając liczbę dzieci w danym województwie na liczbę łóżek na oddziałach, najlepiej wypada lubuskie, które dzięki dużemu oddziałowi szpitala w Zaborze dysponuje aż 90 miejscami dla dzieci i młodzieży na 194 tysiące najmłodszych w tym regionie. Najgorzej wypada Wielkopolska - na 705 tys. dzieci ma 50 łóżek, podobnie w Małopolsce - 50 łóżek przypada na prawie 680 tys. dzieci, a na Podkarpaciu 24 łóżka na ponad 300 tysięcy dzieci. W raporcie podano, że w większości województw, w porównaniu z zeszłym rokiem, liczba łóżek pozostała taka sama, w małopolskim i pomorskim - nieznacznie wzrosła, a w wielkopolskim i śląskim zmalała.

 

 

Watchdog podaje, że dane, które przesłały szpitale, nie są lepsze. W zeszłym roku dysponowały one 871 łóżkami, w tym roku mają 906. Gdy brakuje łóżek, placówki sięgają po tzw. dostawki. Na 30 szpitali w 2018 roku i 2019 roku korzystało z nich 20. Łącznie w 2018 roku na całodobowych oddziałach psychiatrii dziecięcej korzystano ze 150 dostawek, przez pierwsze miesiące 2019 roku ze 115.

Według danych NFZ w całej Polsce jest 37 oddziałów dziennych psychiatrii dzieci i młodzieży. Autorzy raportu podają, że w 2018 i 2019 roku pięć województw - lubuskie, opolskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie i zachodniopomorskie - nie podpisało umów na prowadzenie dziennych oddziałów psychiatrycznych. Najlepiej pod tym względem wygląda województwo dolnośląskie, potem lubelskie, najgorzej - podlaskie (11 miejsc na dziennych oddziałach psychiatrii dziecięcej na 218 tys. dzieci w województwie) i wielkopolskie (44 miejsca na 700 tysięcy dzieci). Watchdog podaje, że tam, gdzie nie było oddziałów dziennych w 2018 roku, nie ma ich w 2019. Tylko w jednym województwie - wielkopolskim - liczba miejsc na dziennych oddziałach wzrosła - z 29 do 44 - ale w województwie śląskim miejsc ubyło - ze 132 zostało 81.

 

Nawet 720 dni czekania na przyjęcie

W kolejce do przyjęcia na oddział całodobowy między marcem a kwietniem 2019 r. czekały 634 osoby. "Kiedy na izbę przyjęć oddziału psychiatrycznego zgłasza się dziecko, którego stan nie zagraża życiu, może liczyć na przyjęcie na oddział jedynie w sześciu szpitalach na 30 (w 2018 w 5). W pozostałych przypadkach będzie czekało od 7 do 720 dni. Mediana to 36 dni, a rekord (720 dni) należy do szpitala klinicznego im. Karola Jonchera UM im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu" - wskazano w raporcie.

Podano w nim również, że na przyjęcie na szpitalny oddział dzienny trzeba czekać od 0 do 270 dni, najczęściej czas oczekiwania wynosi ok. 2 miesięcy. W kolejce w sumie czeka 246 osób. W trybie pilnym lub zagrożenia życia w 2018 roku od razu przyjmowało 20 szpitali na 30, w tym roku - 21 szpitali na 30. W pozostałych placówkach, aby zostać przyjętym w trybie pilnym lub zagrożenia życia, trzeba czekać, w tym roku 2, 3, 6, 7, 14, 167 i 182 dni, średnio 12-13 dni. Najdłużej czeka się na przyjęcie do Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu. Gdy szpital nie może przyjąć pacjenta w stanie zagrożenia życia, stara się znaleźć mu miejsce na innym oddziale lub w innym szpitalu. Autorzy raportu wskazują, że w 2018 roku w ponad 35 proc. szpitali zdarzyła się sytuacja, w której kierowano na inny oddział, w 2019 w blisko 36 proc. szpitali. Inny oddział w tym samym szpitalu to najczęściej oddział psychiatryczny dla dorosłych, oddział pediatryczny czy neurologiczny.

 

379 lekarzy specjalistów psychiatrii dzieci i młodzieży

W raporcie przytoczono dane, że aktualnie wykonuje zawód 379 lekarzy specjalistów psychiatrii dzieci i młodzieży i 40 na I stopniu specjalizacji - razem 419. Dla porównania specjalistów ogólnej psychiatrii oraz psychiatrów na I stopniu specjalizacji jest razem 4165.

W raporcie podniesiono, że tylko 12 szpitali na 30, które udzieliły odpowiedzi, miało w ubiegłym roku rezydentów. Łącznie przyjęły 19 osób, choć wolnych miejsc było dużo więcej, bo 26 w wiosennej i 46 w jesiennej rekrutacji. W roku 2017 miejsc było aż 67, a przyjęto 11 osób. Autorzy raportu wskazują, że w tym roku w wiosennym trybie rekrutacji są 24 miejsca na rezydenturach psychiatrii dzieci i młodzieży. Nie wiadomo jeszcze, ile będzie ich na jesieni. Szpitale w odpowiedzi na wniosek Watchdog zadeklarowały, że w 2019 mogłyby przyjąć 73 rezydentów.

W opracowaniu wskazano, że pielęgniarek w psychiatrii dzieci i młodzieży jest za mało. Zaznaczono również, że tylko 13 oddziałów całodobowych w 2018 r. i 14 w 2019 r. zatrudniało sanitariuszy. 14 w 2018 r. i 13 w 2019 r. nie zatrudniało ich wcale. Pozostałe szpitale, w odpowiedzi na pytanie dotyczące tylko i wyłącznie sanitariuszy, pisały o innych pracownikach medycznych np. salowych czy opiekunach medycznych.

 

Wiele form terapii zajęciowych

Tylko jeden oddział z 30 szpitali, które wypełniły ankietę, nie prowadzi terapii zajęciowej. Zazwyczaj pacjenci korzystają z wielu form terapii zajęciowych. Odbywają się one codziennie w dni powszednie. Do najpopularniejszych należy arteterapia i muzykoterapia, socjoterapia czy zajęcia relaksacyjne. Są placówki, które w ramach terapii zajęciowej prowadzą również ergoterapię, biblioterapię, choreoterapię, chromoterapię, kinezyterapię, ludoterapię, filmoterapię czy bajkoterapię. Większość szpitali ma osobną salę do terapii zajęciowej, nie dysponowały nią 3 szpitale spośród 30.

Autorzy raportu podali, że terapię rodzinną bądź konsultacje rodzinne prowadzi 77 proc. oddziałów całodobowych. Jeśli chodzi o przyszpitalne oddziały dzienne, sytuacja wygląda trochę lepiej - tylko 1 spośród przyszpitalnych oddziałów dziennych nie zapewnia takiej opieki.

Na większości oddziałów całodobowych jest możliwość kontynuowania nauki na poziomie szkoły podstawowej. W 83,9 proc. przypadków dzieci mają grupowe zajęcia, w 3 proc. oddziałów zapewnia nauczanie indywidualne.

Z monitoringu Watchdog wynika, że w Polsce jest łącznie 164 poradni zdrowia psychicznego dla dzieci i tego typu opiekę zapewnia każde województwo. Świadczenia specjalistyczne są dostępne głównie w większych miastach. Na Mazowszu na 25 poradni zdrowia psychicznego aż 15 jest w Warszawie, w Zachodniopomorskiem 3 z 5 poradni na całe województwo znajdują się w Szczecinie. Mieszkańcy Małopolski mają do dyspozycji 15 poradni zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży, z których aż 66 proc. mieści się w Krakowie. Nieco lepiej sytuacja wygląda np. w Lubuskiem, gdzie 4 poradnie są zlokalizowane w różnych miastach.

Czytaj więcej