"Bezwzględne dożywocie pozbawia skazanego nadziei". RPO krytykuje projekt zmian Kodeksu karnego

Pod koniec stycznia Ministerstwo Sprawiedliwości przedstawiło propozycje zmian Kodeksu karnego. Zakładają one zaostrzenie kar za najpoważniejsze przestępstwa, w tym likwidację osobnej kary 25 lat więzienia i wprowadzenie elastycznego wymiaru kar. Projekt wprowadza bezwzględne dożywocie, bez możliwości warunkowego zwolnienia, a także zaostrzenie kar do 30 lat więzienia.

 

"Zakaz orzekania warunkowego zwolnienia wobec osoby powtórnie skazanej na dożywocie jest sprzeczny z celami kary pozbawienia wolności, zawartymi w Kodeksie karnym wykonawczym" - ocenił Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar w wystąpieniu do ministra sprawiedliwości. Według RPO takie rozwiązanie pozbawia skazanego nadziei i "czyni bezcelowym edukację i dążenie rehabilitacji społecznej przez skazanego.

 

"Nieludzkie i poniżające traktowanie"

 

Bodnar przywołał orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, który wskazał, że taka kara stanowi "nieludzkie i poniżające traktowanie" i naruszenie art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka ("Nikt nie może być obiektem tortur i nieludzkiego oraz poniżającego traktowania lub kary" - red.). 

 

Według RPO, jedną z podstawowych konsekwencji projektu będzie całkowita zmiana filozofii systemu kar. Wyższa górna granica kary pozbawienia wolności (do 30 lat) spowoduje, że średnia wysokość zasądzanej kary ulegnie podwyższeniu.

 

Projekt ministerstwa przewiduje też uzależnienie dolnej granicy kary grzywny oraz kary ograniczenia wolności jedynie od zagrożenia karą pozbawienia wolności. "Jeśli wejdzie w życie, sąd będzie zobligowany do orzeczenia wyższej grzywny lub dłuższego ograniczenia wolności. Jest to nieuzasadniona i niepotrzebna ingerencja w swobodę uznania sędziowskiego, ograniczająca sądowi możliwość właściwej reakcji prawnokarnej wobec całokształtu zachowań sprawcy" - dodaje RPO.

 

W większą represyjność prawa karnego ma wpisywać się też propozycja, która ogranicza zakres przestępstw, wobec których sąd może odstąpić od kary pozbawienia wolności. Według RPO "kara pozbawienia wolności powinna być zawsze postrzegana jak ostateczność".

 

"Nie do pogodzenia ze standardami prawodawstwa"

 

"Zmiany prowadzą do znacznego zwiększenia represyjności prawa karnego przy jednoczesnym ograniczeniu swobody orzeczniczej. Stanowi to niebezpieczny i niepożądany w demokratycznym państwie prawa kierunek zmian. Prowadzi bowiem do zwiększania wpływu władzy wykonawczej i ustawodawczej na działanie władzy sądowniczej" - argumentuje rzecznik.

 

RPO powołując się na doktrynę prawa karnego dodaje, że zapobiegawczy wpływ kary nie wynika z jej surowości, ale nieuchronności. Przywołuje też policyjne dane statystyczne, z których wynika, że w ciągu ostatnich 10 lat przestępczość w Polsce spadła.

 

Bodnar przypomina też, że proponowane zmiany doprowadzą do zwiększenia liczby więźniów przebywających w zakładach karnych. To z kolei doprowadzi do kosztów utrzymania systemu więziennictwa.

 

"Rzecznik wskazał, że choć projekt przewiduje pewne rozwiązania pozytywne,  o tyle cała filozofia stojąca za nimi jest nie do pogodzenia ze standardami prawodawstwa odnoszącymi się do prawa karnego w demokratycznym państwie prawnym" - podsumowuje Rzecznik Praw Obywatelskich.

 

11 stycznia RPO wystąpił do Zbigniewa Ziobry o rozważenie zmiany kodeksu postępowania karnego. Według rzecznika konieczne jest wprowadzenie przepisów, które pozwalałyby obywatelowi ubiegać się w trybie karnym o odszkodowanie od państwa za niesłuszne przedstawienie zarzutów i niesłuszne oskarżenie.

Czytaj więcej