TSUE: Polska ma natychmiast zawiesić przepisy o Sądzie Najwyższym dot. wieku sędziów

3 kwietnia weszła w życie nowa polska ustawa o SN. Na jej mocy wiek przejścia w stan spoczynku sędziów Sądu Najwyższego został obniżony do 65 lat. Mogli dalej orzekać, jeśli złożyli stosowne oświadczenie i przedstawili odpowiednie zaświadczenia lekarskie, a prezydent wyraził zgodę na dalsze zajmowanie przez nich stanowiska sędziego SN.

24 września Komisja Europejska podjęła decyzję o skierowaniu do Trybunału Sprawiedliwości UE skargi przeciwko Polsce w związku z przepisami tej ustawy. Bruksela chciała w niej przywrócenia w Sądzie Najwyższym stanu sprzed 3 kwietnia. Wnioskowała też, by sędziowie, którzy w świetle nowych przepisów już zostali wysłani na emerytury zostali przywróceni do orzekania, nawet jeśli na ich miejsce wskazano już kogoś innego. 

Trybunał Sprawiedliwości UE w październiku przychylił się w pełni do wniosku KE. Podjął decyzję o zastosowaniu środków tymczasowych i zawieszeniu stosowania przepisów ustawy o Sądzie Najwyższym. Nie była to jednak decyzja ostateczna. W listopadzie w Luksemburgu odbyła się rozprawa w tej kwestii, na której Polska i KE przedstawiły swoje argumenty w sprawie. KE przekonywała, że niezbędne jest zawieszenie przepisów do czasu wydania ostatecznego wyroku, a Polska argumentowała, że nie ma do tego przesłanek.

Nie gwarantują skutecznej ochrony sądowej

W poniedziałek zapadła ostateczna decyzja w tej sprawie. Trybunał poinformował, że uwzględnił złożony przez Komisję Europejską wniosek o zastosowanie środków tymczasowych.

Po pierwsze zdaniem Trybunału "nie można wykluczyć, że sporne przepisy prawa krajowego naruszają zasady nieusuwalności sędziów i niezawisłości sędziowskiej, a w konsekwencji także ciążący na Polsce obowiązek zagwarantowania skutecznej ochrony sądowej w dziedzinach objętych prawem Unii".

Jeśli chodzi o przesłankę dotyczącą trybu pilnego (o taki wniosła Komisja Europejska), to jak wyjaśnia TSUE, celem środków tymczasowych jest "zagwarantowanie pełnej skuteczności ostatecznego orzeczenia, tak aby uniknąć luki w ochronie prawnej".

"Poważne szkody w porządku prawnym UE"

Trybunał przychylił się do zdania KE, że "stosowanie spornych przepisów prawa krajowego do czasu ogłoszenia wyroku Trybunału w przedmiocie wniesionej przez Komisję skargi o stwierdzenie uchybienia może spowodować wystąpienie poważnej i nieodwracalnej szkody w zakresie porządku prawnego Unii". Sędziowie obawiają się też, braku gwarancji niezależności Sądu Najwyższego ("z powodu stosowania spornych przepisów prawa krajowego niezależność Sądu Najwyższego może nie być zagwarantowana do czasu ogłoszenia ostatecznego wyroku, czyni prawdopodobnym wystąpienie poważnej szkody z punktu widzenia porządku prawnego Unii").

TSUE zbadał również, czy za środkami tymczasowymi przemawia "wyważenie interesów obu stron".

Zdaniem sędziów, jeśli uwzględniona zostanie skarga o stwierdzenie uchybienia, to "w okresie oczekiwania na wydanie ostatecznego wyroku interes ogólny Unii w zakresie prawidłowego funkcjonowania jej porządku prawnego mógłby zostać naruszony w sposób poważny i nieodwracalny".

Natomiast, jeśli skarga zostanie odrzucona, to zdaniem TSUE "interes Polski wyrażający się w niezakłóconym działaniu Sądu Najwyższego nie zostałby naruszony w taki sposób, ponieważ środki te skutkowałyby jedynie utrzymaniem przez ograniczony czas stosowania systemu prawnego obowiązującego przed uchwaleniem ustawy o Sądzie Najwyższym".