Przepis nakazujący odrzucenie pozwu ws. zbrodni wojennych - niekonstytucyjny

 

W październiku zeszłego roku grupa 100 posłów PiS zwróciła się do TK o zbadanie zgodności z konstytucją przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, z których wywodzi się zasadę immunitetu sądowego obcych państw w sprawach o odszkodowania z tytułu m.in. zbrodni wojennych.

 

Głównym celem wniosku - jak wówczas informowano - jest "otwarcie drogi sądowej przed polskimi sądami dla polskich obywateli, będących ofiarami zbrodni wojennych, zbrodni ludobójstwa i zbrodni przeciwko ludzkości", co umożliwiłoby im dochodzenie indywidualnych roszczeń odszkodowawczych m.in. od Niemiec za II wojnę światową.

 

W stanowisku prokuratora generalnego, przesłanym do Trybunału Konstytucyjnego stwierdzono, że wspomniany przepis Kodeksu postępowania cywilnego "w zakresie w jakim bezwarunkowo nakazuje odrzucenie pozwu lub wniosku albo umorzenie postępowania w sprawach dotyczących zbrodni wojennych, ludobójstwa i zbrodni przeciw ludzkości, jest niezgodny z art. 30 i art. 45 ust. 1 konstytucji"

 

Dochodzenie indywidualnych roszczeń

 

Art. 30 ustawy zasadniczej głosi, że "zasada przyrodzonej godności człowieka" jest nienaruszalna, a jej "poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych".

 

Z kolei w ust. 1 art. 45 zapisano, że "każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd".

 

Ponadto, prokurator generalny stwierdził, że przepis Kodeksu postępowania cywilnego dot. immunitetu obcych państw nie jest niezgodny z art. 9 konstytucji, który mówi, że Polska przestrzega wiążących ją umów międzynarodowych.

 

W przesłanym do TK stanowisku, prokurator generalny ocenił też, że "postępowanie w pozostałym zakresie podlega umorzeniu ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia".

 

- To stanowisko pokazuje, słuszność wniosku grypy parlamentarzystów. Niekonstytucyjne są regulacje w świetle których nie można pozwać państwa obcego z uwagi na immunitet jurysdykcyjny. Te zasady naruszają prawo do sądu, które jest zapisane w polskiej konstytucji czy też kwestie niezbywalnej godności, którą ma każdy obywatel - powiedział Arkadiusz Mularczyk, który jest przewodniczącym zespołu parlamentarnego ds. niemieckich reparacji wobec Polski i jednym ze 100 posłów PiS, którzy złożyli w tej sprawie wniosek do TK.

 

Według niego prokurator generalny zgodził się, że przepis nakazujący "od razu umorzyć sprawę w sprawie zbrodnie wojenne bez jej rozpoznania" jest niezgodny z ustawą zasadniczą.

 

Mularczyk dodał ponadto, że stanowisko to potwierdza również konieczność zbadania tego przepisu przez Trybunał Konstytucyjny.

 

- Osoby prawne czy obywatele poszkodowani podczas II wojny światowej nie mieli nigdy żadnej ścieżki sądowej, ani procesowej od tego by dochodzić swoich roszczeń - zaznaczył.

 

W lipcu sejmowa komisja ustawodawcza opowiedziała się jednogłośnie za propozycją stanowiska Sejmu dla Trybunału Konstytucyjnego o niekonstytucyjności przepisu dotyczącego immunitetu obcych państw.

 

Jak zaznaczył po posiedzeniu komisji Arkadiusz Mularczyk "kluczowy będzie werdykt Trybunału, ale zrobiliśmy ważny krok".

 

Zasada immunitetu jurysdykcyjnego

 

- Jednogłośnie posłowie w komisji ustawodawczej przyjęli stanowisko, które jest jednoznaczne, że przepis Kodeksu postępowania cywilnego, który chroni państwa obce przed pozwami z tytułu zbrodni wojennych w Polsce jest niezgodny z polską konstytucją - dodał. 

 

W uzasadnieniu wniosku do TK posłowie wskazali m.in., że chroniąca obce państwa praktyka, nie ma podstawy w ratyfikowanych przez Polskę konwencjach i traktatach, a jedynie w "międzynarodowym zwyczaju".

 

Ich zdaniem tzw. zasada immunitetu jurysdykcyjnego narusza jednocześnie konstytucyjne prawo do sądu, zasadę ochrony własności i prawa dziedziczenia, obowiązek poszanowania i ochrony przyrodzonej i niezbywalnej godności człowieka, a także wiążące Polskę prawo międzynarodowe.

 

Według parlamentarzystów w przypadku uchylenia immunitetu pozwy przeciwko Niemcom mogliby składać m.in. cywilne ofiary zbrodni i działań wojennych, robotnicy przymusowi i więźniowie obozów pracy przymusowej, jeńcy wojenni, powstańcy warszawscy, obywatele polscy wywłaszczeni i przymusowo przesiedleni przez władze hitlerowskie, więźniowie obozów germanizacyjnych i obozów dla internowanych, a także część spadkobierców ofiar prześladowań hitlerowskich.

Czytaj więcej