Pion śledczy IPN: unieważniane są wyroki z PRL wobec żołnierzy i działaczy podziemia

- Wyroki, które zapadały po wojnie w latach 40. i w całym okresie PRL, dotyczyły zarówno żołnierzy podziemia niepodległościowego, zorganizowanej opozycji, jak i szeregu osób, które w jakikolwiek sposób prezentowały odmienne od ówczesnej władzy poglądy polityczne lub też - zdaniem owej władzy - mogły stanowić dlań zagrożenie - powiedział Andrzej Pozorski, dyrektor Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, zastępca Prokuratora Generalnego.

　

- Te wyroki w sposób dobitny dokumentują i wykazują, jak daleko sięgały i jak szeroki zakres miały represje ówczesnych władz stosowane wobec społeczeństwa - dodał Pozorski. - Orzeczenia te łamały życie. Nierzadko młode, a wręcz bardzo młode, gdyż wyroki skazujące dotyczyły często osób w wieku niewiele powyżej 17 lat. Niszczono życie nie tylko skazanym, lecz także ich rodzinom i bliskim - brutalnie przekreślając ich plany na przyszłość (...). Najkrócej można powiedzieć, że ujawnione dotychczas wyroki dobitnie dokumentują ludzką krzywdę i cierpienia zadane w imię obcej ideologii - podkreślił.

 

Sześć lat więzienia za posiadanie tzw. przepowiedni Wernyhory

　

Wśród przykładów wyroków komunistycznych sądów, które obecnie unieważniono, prokurator Pozorski wskazał orzeczenia kary śmierci wobec żołnierzy Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, potajemnie pogrzebanych w dołach śmierci na tzw. Łączce Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie. To także wyroki śmierci, które zapadły wobec żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych, po wykonaniu egzekucji również skrycie pogrzebanych na terenie stołecznego Cmentarza Bródnowskiego.

　

Wiele wyroków dotyczyło osób, które krytykowały poddaną Moskwie władzę w Polsce. Unieważniono np. wyrok z 1948 r. wobec osoby, której zarzucono, że usiłowała przemocą obalić ustrój państwa, choć jej działanie polegało na rozpowszechnianiu wiadomości, że "Polską rządzą Rosjanie i niedługo zrobią z Polski 17. republikę radziecką". - W innej sprawie, również z 1948 r., została skazana osoba na kilkuletnie więzienie za to, że posiadała broń. Tylko że z naszej analizy wynika, że broń ta została podrzucona oskarżonemu przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa, bo był członkiem Polskiego Stronnictwa Ludowego i to miało go wyeliminować z udziału w wyborach z 1947 r. - opowiadał prokurator.

　

Niektóre wyroki komunistycznych sądów mogą zdumiewać. - Jako przykład możemy podać wyrok z 1950 r. skazujący na karę sześciu lat więzienia i przepadek mienia za posiadanie tzw. przepowiedni Wernyhory. Sąd wtedy uznał, że przepowiednia ta mogła wzbudzić przekonanie o nietrwałości ustroju - mówił Pozorski. - Doprowadziliśmy też do unieważnienia wyroku w wymiarze jednego roku pozbawienia wolności wobec osoby, która zdjęła ze słupa dwie czerwone flagi, które były wywieszone jako dekoracja pierwszomajowa, a następnie je spaliła - dodał.

 

"Takich spraw mogą być tysiące"

　

Unieważnianie wyroków umożliwiła nowelizacja ustawy o IPN z 2016 r., dzięki której prokuratorzy Instytutu są uprawnieni do kierowania wniosków i występowania przed sądami w sprawach o uznanie za nieważne orzeczeń PRL-owskich sądów. Tryb unieważniania określa ustawa z 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego.

　

- Po uzyskaniu takiego uprawnienia, w okresie ostatnich 10 miesięcy, a dokładnie od września 2016 r. do lipca 2017 r., prokuratorzy IPN skierowali do sądów łącznie 344 wnioski o uznaniu za nieważne wyroków zapadłych wobec osób represjonowanych. Dotychczas sądy rozpoznały 333 sprawy, z których zaledwie w ośmiu przypadkach odmówiły stwierdzenia nieważności wyroków, czyli 325 wniosków zostało uwzględnionych - poinformował Pozorski.

　

Pion śledczy IPN - jak podkreślił dyrektor Pozorski - jeszcze przed nowelizacją ustawy o IPN z ubiegłego roku, kierował wnioski do sądów o unieważnienie orzeczeń z PRL. - Niestety, sądy odmawiały prowadzenia postępowań w tych sprawach, uznając, że prokurator IPN nie ma w tym zakresie kompetencji - przypomniał. Zapewnił też, że pion śledczy IPN będzie nadal zabiegał o unieważnienie wyroków sądów komunistycznych; w jego ocenie, takich spraw mogą być tysiące.

　

Orzeczenia o unieważnieniu wyroków, m.in. wojskowych sądów rejonowych z okresu PRL, oznaczają nie tylko uniewinnienie danej osoby i zrzucenie z niej piętna przestępcy, ale również otwierają represjonowanym i ich rodzinom drogę do domagania się zadośćuczynienia i odszkodowań od Skarbu Państwa.

 

PAP

Czytaj więcej