"Trybunał" polskim słowem roku 2016

"Nie jest rolą językoznawców oceniać konkretne decyzje i działania w sporze o Trybunał Konstytucyjny, ale wybór kapituły pokazuje, że »trybunał« jako słowo i przedmiot sporu był dla Polaków w roku 2016 ważny, wbrew ocenom wypowiadanym przez niektórych polityków - skomentowali organizatorzy na stronie plebiscytu.

　

Konkurs organizowany jest przez Uniwersytet Warszawski i Instytut Języka Polskiego UW. W skład kapituły weszli: Jerzy Bartmiński (UMCS, Lublin), Jerzy Bralczyk (UW), Andrzej Markowski (UW), Jan Miodek (UWr), Walery Pisarek (UJPII, Kraków), Halina i Tadeusz Zgółkowie (UAM).

　

Na słowo roku mogli też głosować wszyscy zainteresowani - w głosowaniu internetowym. Najwięcej głosów otrzymały: wyrażenie "Pięćset Plus" (500+) oraz słowa "protest" i "edukacja".

　

"Co komu bliskie"

 

Językoznawczyni Renata Przybylska (UJ) napisała: "Słowo »trybunał« jest samo w sobie pięknym przykładem przyswojonego polszczyźnie wyrazu genetycznie łacińskiego, ale zapożyczonego bezpośrednio z języka francuskiego »tribunal«. Trybunał osadzony jest w rodzinie wyrazów takich jak »trybun«, »trybuna«, także pochodzących z łaciny" - skomentowała.

　

Przybylska zwróciła uwagę, że współcześnie słowo "trybunał" ma trzy znaczenia. Po pierwsze jest to "organ sądowy rozpatrujący sprawy o szczególnym znaczeniu, stąd mowa o trybunale konstytucyjnym, ale też może chodzić np. o trybunał administracyjny, trybunał sprawiedliwości itp.". Po drugie "trybunałem" w dawnej Polsce nazywano szlachecki sąd apelacyjny. Po trzecie zaś słowo "trybunał" może mieć bardziej abstrakcyjne znaczenie: to instancja wydającą opinię na jakiś temat, np. trybunał sumienia, trybunał historii.

　

Jeden z jurorów, Jerzy Bartmiński wskazał na różnicę między wyborem kapituły plebiscytu, która zagłosowała na "Trybunał", a "Pięćset Plus", na który wskazywali najczęściej internauci. "O czym ta różnica mówi? Mówi o tym, co komu jest bliskie, co kogo najbardziej boli i cieszy - wartości obywatelskie czy sprawy socjalno-bytowe" - skomentował językoznawca.

　

W zależności od kraju

 

"»Trybunał« - chodzi oczywiście o »Trybunał Konstytucyjny« - to gwarant Konstytucji, więc oczko w głowie świadomych rzeczy obywateli, w tym także polityków, którzy z różnych stron sceny politycznej doceniają jego rolę w stanowieniu prawa i kontroli (albo braku kontroli) poczynań rządu; doceniła go grupa profesorska tworząca kapitułę. Natomiast »Pięćset Plus« oznacza gest socjalny, znaczący dla rodzin z dziećmi, wreszcie docenionych, a przy tym zręczny manewr polityczny, który zapewnił PiS-owi zwycięstwo i wciąż wysokie poparcie" - skomentował językoznawca.

　

Pozostałe słowa wyróżnione przez kapitułę to: "Brexit", "demokracja", "edukacja", "dobra zmiana", "miłosierdzie", "Pięćset Plus", "postprawda", "(czarny) protest" oraz "suweren".

　

Podobne plebiscyty prowadzone są też w innych krajach. Redaktorzy słownika oksfordzkiego uznali za słowo roku 2016 termin "postprawda". A np. austriackim słowem 2016 roku zostało Bundespraesidentenstichwahlwiederholungsverschiebung - termin, obrazujący perypetie Austriaków z wyborem prezydenta federalnego.

 

PAP

Czytaj więcej